Đưa di sản hội nhập và vươn tầm

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đã chính thức được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa thế giới không chỉ thêm một lần khẳng định giá trị vượt thời gian của di tích, mà còn mở ra những cơ hội to lớn để Quảng Ninh bứt phá trong phát triển du lịch, nhất là loại hình du lịch văn hóa - tâm linh lên tầm cao mới. Đây là bước ngoặt quan trọng, tạo đòn bẩy mạnh mẽ để Yên Tử vươn mình hội nhập sâu rộng với khu vực và quốc tế, phát huy hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát triển bền vững.

Hành trình bền bỉ, quyết tâm

Nhìn lại hành trình hơn 13 năm xây dựng hồ sơ khoa học Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc, đó là hành trình thể hiện sự quyết tâm, nỗ lực bền bỉ của các địa phương liên quan trong việc tôn vinh di sản, đặc biệt là tỉnh Quảng Ninh với vai trò chủ trì xây dựng hồ sơ.

Hồ sơ đề cử di sản Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được đánh giá là hồ sơ khoa học đồ sộ, kết quả của một thời gian dài nghiên cứu công phu với sự tham gia của hàng trăm chuyên gia, nhà khoa học trong nước và quốc tế. Ngay từ năm 2012, tỉnh Quảng Ninh đã bắt đầu triển khai các bước lập hồ sơ khoa học trình UNESCO công nhận Quần thể di tích, danh thắng Yên Tử là di sản thế giới và gửi bản đăng ký lên UNESCO vào năm 2014. 

Tính từ tháng 7/2020 đến nay, Quảng Ninh đã ban hành gần 650 văn bản báo cáo, xin ý kiến bộ, ngành, cơ quan trung ương và 2 địa phương liên quan đến di sản, tổ chức 8 cuộc hội thảo quốc tế và 11 cuộc họp với Bộ VH,TT&DL, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, một số vụ, viện cơ quan Trung ương, các chuyên gia, nhà khoa học trong nước. Ngoài ra, tỉnh đã tổ chức hơn 100 cuộc họp giữa Ban Điều hành xây dựng Hồ sơ Yên Tử với Sở VH,TT&DL 3 địa phương; giữa Sở VH,TT&DL 3 địa phương với các sở, ngành, địa phương liên quan và đơn vị tư vấn xây dựng Hồ sơ đề cử.

Trải qua rất nhiều các cuộc họp, hội thảo, chuyến đi thực địa tại các địa điểm thuộc quần thể di tích phối hợp giữa các địa phương, nhà khoa học, chuyên gia, hồ sơ chính thức Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đã được hoàn thiện và trình UNESCO vào tháng 1/2024 để công nhận di sản thế giới, bao gồm: Phần Chính văn với 9 chương và phần Phụ lục hồ sơ (với hệ thống các bản ảnh, sơ đồ, bản vẽ kiến trúc, bản đồ khoanh vùng bảo vệ di tích và 10 chương kế hoạch quản lý di tích). Từ 20 điểm di tích ban đầu đưa vào hồ sơ, các chuyên gia quốc tế đã khuyến nghị điều chỉnh hồ sơ, chọn 12 điểm di tích và 2 tiêu chí đề cử số 3 và số 6.

Di sản thế giới Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc bao gồm có 12 cụm, điểm di tích trải rộng trên địa phận 3 tỉnh, thành là Quảng Ninh, Bắc Ninh và Hải Phòng. Trong đó, ở Quảng Ninh có 5 cụm, điểm di tích là Thái Miếu, chùa Lân, cụm di tích chùa Hoa Yên, am - chùa Ngoạ Vân và bãi cọc Yên Giang.

Nắm bắt cơ hội

Danh hiệu Di sản thế giới không chỉ là một vinh dự được ghi trên tấm bằng công nhận, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm gìn giữ, lan tỏa và phát huy giá trị di sản một cách bền vững, hiệu quả. Từ danh xưng ấy, những định hướng phát triển du lịch của Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc trong thời gian tới đang đòi hỏi các địa phương, doanh nghiệp đặt ra một cách bài bản, với tầm nhìn dài hạn, để xứng tầm với kỳ vọng trong nước và quốc tế.

Theo ông Phạm Xuân Thành, Phó Chủ tịch UBND phường Yên Tử, với vị thế là trung tâm du lịch tâm linh cấp quốc gia, có Khu di tích Quốc gia đặc biệt Yên Tử nằm trong Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được công nhận Di sản Văn hóa thế giới, cùng hệ sinh thái phong phú, cảnh quan độc đáo, Yên Tử định hướng phát triển mạnh du lịch văn hóa, tâm linh, sinh thái, nghỉ dưỡng chất lượng cao. Trong đó, xác định gắn chặt phát triển du lịch với công tác quản lý, bảo tồn, phát huy bền vững các giá trị của Di sản, lan tỏa mạnh mẽ hơn nữa hình ảnh Yên Tử đến với du khách trong và ngoài nước. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến du lịch bằng nhiều hình thức; phối hợp thu hút các nhà đầu tư chiến lược triển khai các dự án du lịch, dịch vụ quy mô lớn trên địa bàn.

Thời gian tới, phường tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng các sản phẩm dịch vụ, du lịch đã có, tổ chức Lễ hội mùa thu Yên Tử, góp phần phát huy chiều sâu giá trị di sản; tập trung khai thác hiệu quả mô hình du lịch cộng đồng đậm đà bản sắc văn hóa của bản người Dao dưới chân Yên Tử nhằm gia tăng sức hút và trải nghiệm cho du khách.

Về phía Công ty CP Phát triển Tùng Lâm - doanh nghiệp tiên phong gắn bó với Yên Tử hơn 20 năm qua, Công ty đã không ngừng nỗ lực tôn vinh và lan tỏa các giá trị văn hóa, tâm linh đặc sắc của vùng đất thiêng. Thông qua quần thể kiến trúc mang đậm hồn Việt như: Khu nghỉ dưỡng Legacy Yên Tử, hội trường Diên Hồng, Am Tuệ Tĩnh, sân quảng trường Minh Tâm và Hoa Tâm, Làng Nương…, du khách được trải nghiệm sâu sắc văn hóa dân tộc gắn với dịch vụ chăm sóc sức khỏe, ẩm thực, thiền định. Thời gian tới, doanh nghiệp tiếp tục phát triển các sản phẩm đặc sắc gắn với cuộc đời Phật hoàng Trần Nhân Tông như: Bảo tàng Phật giáo, bảo tàng Trần Nhân Tông, không gian làng văn hóa dưới chân Yên Tử… trở thành những sản phẩm du lịch chất lượng cao. Đồng thời, ứng dụng công nghệ số như hệ thống audio guide đa ngôn ngữ, QR code trên các tuyến hành hương để nâng cao trải nghiệm du khách. Đơn vị cũng đang hợp tác với đối tác quốc tế để xây dựng các gói sản phẩm phù hợp với từng thị trường như Đài Loan, Hàn Quốc, Trung Quốc… góp phần quảng bá di sản sâu rộng hơn.

Cùng với những định hướng phát triển của địa phương và sự đầu tư từ doanh nghiệp, cộng đồng với vai trò là chủ thể gìn giữ và lan tỏa di sản cần tiếp tục thể hiện trách nhiệm trong việc nâng niu, tôn vinh và giới thiệu tới thế giới kho báu văn hóa mà cha ông để lại. Trong đó, các lễ hội truyền thống như Lễ hội Bạch Đằng, Thái Miếu hay Lễ hội mùa thu Yên Tử không chỉ là hoạt động văn hóa tâm linh, mà còn là những sản phẩm du lịch đặc thù cần được bảo tồn và phát huy hiệu quả. Đây không chỉ là dịp để kích cầu du lịch, mà còn là cơ hội để chuyển hóa các giá trị văn hóa phi vật thể thành tài nguyên phát triển. Qua đó, để lễ hội thật sự trở thành không gian “sống” của di sản, nơi cộng đồng và du khách cùng kết nối, trải nghiệm và tự hào về những giá trị văn hóa đang hiện hữu.

Việc Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới không chỉ là niềm tự hào mà đang mở ra thời cơ vàng để phát triển du lịch bền vững. Để cơ hội ấy thực sự được hiện thực hóa, cần sự vào cuộc đồng bộ, lâu dài của các địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng trong gìn giữ, bảo tồn và khơi dậy sức sống mới cho di sản.