Hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Ngành Tư pháp Việt Nam 28/8 (1945-2025) Đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ, trợ giúp pháp lý

Trợ giúp pháp lý là chính sách quan trọng của Nhà nước nhằm đảm bảo quyền tiếp cận công lý cho mọi công dân, đặc biệt là đối tượng yếu thế. Tại Quảng Ninh, công tác trợ giúp pháp lý luôn được tỉnh quan tâm và triển khai đồng bộ.

Trong những năm qua, tỉnh đã triển khai đầy đủ, kịp thời Luật Trợ giúp pháp lý, Chiến lược phát triển trợ giúp pháp lý đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 và Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý giai đoạn 2015-2025. UBND tỉnh đã chủ động ban hành các kế hoạch triển khai ngay sau khi Bộ Tư pháp ban hành văn bản hướng dẫn. Hằng năm, UBND tỉnh đều ban hành kế hoạch triển khai các nhiệm vụ trợ giúp pháp lý, phù hợp với điều kiện thực tế tại Quảng Ninh.

Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước thuộc Sở Tư pháp Quảng Ninh thực hiện chức năng theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017; Nghị định số 144/2017/NĐ-CP ngày 15/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý; Thông tư số 08/2017/TT-BTP ngày 15/11/2017 của Bộ Tư pháp quy định chi tiết một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý và hướng dẫn giấy tờ trong hoạt động trợ giúp pháp lý; Quyết định số 3143/QĐ-UBND ngày 26/9/2016 của UBND tỉnh ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh.

Biên chế Trung tâm được tăng dần từ 11 biên chế giai đoạn 2011-2012 lên 15 biên chế giai đoạn 2021-2025. Trung tâm duy trì hai phòng chuyên môn: Phòng Nghiệp vụ và Phòng Hành chính - tổng hợp. Thực hiện Đề án đổi mới, năm 2016, UBND tỉnh sáp nhập hai chi nhánh tại Tiên Yên và Uông Bí vào Phòng Nghiệp vụ, theo hướng tinh gọn, chuyên môn hóa và tập trung vào vụ việc tham gia tố tụng. Hiện tại, Trung tâm có 16 lao động, bao gồm lãnh đạo, trợ giúp viên pháp lý, chuyên viên và các cán bộ khác.

Theo thống kê, tổng số vụ việc trợ giúp pháp lý tại Quảng Ninh trong giai đoạn 2018-2024 là 1.513 vụ việc, đáng chú ý là tư vấn pháp luật giảm (399 vụ) trong khi tham gia tố tụng tăng vọt (1.095 vụ). Điều này cho thấy sự chuyển dịch trọng tâm sang các vụ việc phức tạp hơn, nâng cao chất lượng và chiều sâu công tác trợ giúp pháp lý.

Vai trò của Trợ giúp viên pháp lý trong tham gia tố tụng ngày càng tăng. Nếu như giai đoạn 2011-2015 chỉ có 9 vụ việc trợ giúp viên tham gia tố tụng thì đến giai đoạn 2018-2024 đã có đến 596 vụ việc (chiếm 54,42%) do trợ giúp viên thực hiện. Sự gia tăng này phản ánh việc tập trung nguồn lực theo Đề án đổi mới và Luật Trợ giúp pháp lý 2017, giúp nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng tranh tụng của đội ngũ. Đến nay, tỷ lệ trợ giúp viên pháp lý đạt chỉ tiêu vụ việc tham gia tố tụng hằng năm luôn trên 70%.

Công tác quản lý, thẩm định và đánh giá chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý được thực hiện thường xuyên, hiệu quả. 100% các vụ việc được đánh giá đều đạt chất lượng tốt. Người được trợ giúp pháp lý hài lòng về kết quả và quy trình, cho thấy sự chuyên nghiệp trong dịch vụ.

Quảng Ninh đã phát triển đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, bao gồm mạng lưới cộng tác viên và trợ giúp viên pháp lý. Trước năm 2011 có 137 cộng tác viên (trong đó có 14 luật sư), tăng lên 167 cộng tác viên (22 luật sư) vào năm 2014. Tỉnh cũng bổ nhiệm 3 trợ giúp viên pháp lý, giảm phụ thuộc vào luật sư cộng tác viên.

Năm 2016, thêm 3 trợ giúp viên pháp lý được bổ nhiệm, tất cả đều qua đào tạo nghiệp vụ luật sư, nâng cao khả năng chủ động của Trung tâm. Đến hết năm 2017, có 24/77 luật sư tham gia trợ giúp pháp lý. Sau Luật Trợ giúp pháp lý 2017 có hiệu lực, tỉnh rà soát và ký hợp đồng với các luật sư đủ điều kiện. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ luôn được chú trọng, đặc biệt là kỹ năng tranh tụng. Điều này giúp họ cập nhật kiến thức và nâng cao khả năng thực tiễn, đảm bảo chất lượng dịch vụ trợ giúp pháp lý.

Công tác truyền thông cũng được đẩy mạnh. Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh tích cực triển khai truyền thông và các hội nghị trợ giúp pháp lý, đặc biệt cho người DTTS vùng miền núi, biên giới, hải đảo. Từ năm 2021 đến nay, Trung tâm tổ chức 208 hội nghị trợ giúp pháp lý tại các xã, phường, thị trấn, phổ biến Luật Trợ giúp pháp lý, Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình, các lĩnh vực pháp luật liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, phát tài liệu pháp luật miễn phí và tư vấn pháp luật đơn giản. Công tác truyền thông được tổ chức đa dạng với nhiều phóng sự, tin, bài trên báo chí, trang tin điện tử, 138.240 tờ gấp và 23.300 quyển sách pháp luật bỏ túi, giúp nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật của người dân.

Theo bà Vũ Thị Uyên, Phó Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh, bên cạnh những kết quả tích cực, công tác trợ giúp pháp lý tại Quảng Ninh vẫn còn một số hạn chế: Một bộ phận người dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, DTTS chưa hiểu rõ quyền được trợ giúp pháp lý và cách tiếp cận. Quảng Ninh có địa bàn rộng, nhiều vùng khó khăn, dân cư phân bố không đều, đa dạng văn hóa, ngôn ngữ, tạo thách thức lớn trong việc đưa trợ giúp pháp lý đến mọi người dân. Bên cạnh đó, vẫn còn một số cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan chưa nhận thức đầy đủ về chính sách trợ giúp pháp lý nên hoạt động phối hợp, giải thích, thông báo về trợ giúp pháp lý đôi lúc còn hạn chế.

Để tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý, Quảng Ninh sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp sau: Rà soát, đề xuất hoàn thiện quy định pháp luật về trợ giúp pháp lý, đặc biệt là chính sách hỗ trợ kinh phí hoạt động cơ sở. Bên cạnh đó, khuyến khích, thu hút tổ chức hành nghề luật sư, luật sư, tư vấn viên pháp luật tham gia trợ giúp pháp lý, nhất là đối với những vụ việc phức tạp. Đồng thời, tiếp tục củng cố Trung tâm tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả, đảm bảo đủ biên chế trợ giúp viên pháp lý có trình độ, nghiên cứu mô hình trợ giúp pháp lý phù hợp đặc thù từng địa bàn, đặc biệt vùng sâu, vùng xa, DTTS. Cùng với đó, Trung tâm đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nâng cao chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho trợ giúp viên pháp lý, đặc biệt kỹ năng tranh tụng, tư vấn, giao tiếp, chú trọng cập nhật kiến thức pháp luật mới, tình huống thực tiễn.