Cá tra Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe

Ngành hàng cá tra Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu thế giới về sản lượng cá tra đạt chứng nhận ASC, tiếp tục mở rộng thị phần tại các thị trường cao cấp. Tuy nhiên, các doanh nghiệp và hộ nuôi trồng thủy sản cần nhanh chóng thích ứng với bộ tiêu chuẩn ASC mới, trong đó có thêm những quy định và yêu cầu kỹ thuật khắt khe.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện toàn bộ sản lượng cá tra trên thế giới đạt chứng nhận ASC (nuôi trồng bền vững) đều đến từ Việt Nam. Đây là minh chứng cho thấy chất lượng và uy tín của sản phẩm cá tra Việt Nam trên thị trường thế giới, cũng là bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành theo hướng phát triển xanh và bền vững.

Chứng nhận ASC là sự xác nhận cấp quốc tế, được Hội đồng Quản lý nuôi trồng thủy sản (Aquaculture Stewardship Council) xây dựng nhằm quản lý các tiêu chuẩn toàn cầu đối với việc nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm. Các sản phẩm thủy sản đạt chứng nhận ASC có lợi thế vượt trội về uy tín thương hiệu khi tiếp cận những thị trường xuất khẩu “khó tính” như Đức, Anh, Thụy Sĩ, Mỹ, Nhật Bản.

Việt Nam hiện có hơn 58 trại cá tra đạt chuẩn ASC, với tổng sản lượng hơn 210.000 tấn (năm 2024), xuất khẩu tới 61 quốc gia, chủ yếu là các thị trường cao cấp, có yêu cầu cao về tiêu chuẩn môi trường, xã hội và an toàn thực phẩm. Các trang trại cá tra tại Việt Nam đạt chuẩn ASC cũng có hiệu quả sản xuất vượt trội khi tiết kiệm được trung bình 140 m³ nước cho mỗi tấn cá, năng suất đạt hơn 70%, tỷ lệ kiểm soát bệnh lên đến gần 90%, góp phần giảm đáng kể chi phí, đồng thời gia tăng tính cạnh tranh.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, số lượng trang trại nuôi trồng thủy sản được chứng nhận ASC tăng nhanh thời gian gần đây, các tổ hợp tác và mô hình liên kết chuỗi với doanh nghiệp chế biến cũng được hình thành. Nhờ vậy, người nuôi có thể tiếp cận nguồn vốn, kỹ thuật, thị trường ổn định, thu nhập tăng lên.

ASC là một trong ba chứng nhận quan trọng hàng đầu mà các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam áp dụng (bên cạnh GlobalG.A.P và BAP), nhằm hướng tới canh tác an toàn, sạch và có trách nhiệm. Đây là tiêu chuẩn cần thiết để nâng cao giá trị sản phẩm, tăng niềm tin với người tiêu dùng, mở rộng thị phần tại các thị trường lớn, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường, phát triển cộng đồng theo hướng bền vững, cải thiện sinh kế cho nông dân.

Tuy nhiên, bộ tiêu chuẩn ASC phiên bản mới đang khiến nhiều doanh nghiệp và hộ nuôi trồng thủy sản gặp khó khăn, do một số quy định chưa phù hợp thực tiễn sản xuất. Phó Trưởng Văn phòng đại diện VASEP Trần Hoàng Yến cho biết, có 10 nhóm vướng mắc mà doanh nghiệp thủy sản đang gặp phải khi áp dụng ASC, như quy định mâu thuẫn về sử dụng kháng sinh, khoảng cách vùng đệm chưa phù hợp, yêu cầu xử lý rác thải vượt quá khả năng của doanh nghiệp… Một số loại kháng sinh được thị trường Liên minh châu Âu (EU) cho phép thì lại bị ASC cấm, trong khi có loại bị cấm ở Mỹ, EU và Nhật Bản lại được ASC chấp nhận. Ngoài ra, quy định truy xuất nguồn gốc (CoC) khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại nguy cơ rò rỉ các dữ liệu kinh doanh nhạy cảm, từ đó có thể dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh.

Về những vướng mắc của quy định mới khiến doanh nghiệp thủy sản khó áp dụng và đối mặt rủi ro vi phạm, ông Koji Yamamoto, Tổng Giám đốc ASC tại Nhật Bản, Đại diện ASC khu vực Đông Nam Á cho biết, chương trình ASC mang tính quốc tế và phải tích hợp nhiều khuôn khổ quốc tế khác nhau, nên đôi khi dẫn đến sự không nhất quán. Tuy nhiên, ASC có thể điều chỉnh phù hợp với thực tế thông qua cơ chế “yêu cầu điều chỉnh”, qua đó sửa đổi tiêu chuẩn hoặc cho phép các giải pháp thay thế tốt nhất. Về vấn đề kháng sinh, ASC mong muốn phối hợp, trao đổi nhiều hơn với doanh nghiệp và VASEP. Đối với sản phẩm nuôi có sử dụng kháng sinh, các trang trại vẫn có thể giữ chứng nhận ASC, nhưng lô hàng đó không được gắn nhãn ASC khi xuất khẩu. Từ tháng 10/2025, các cơ sở nuôi trồng thủy sản tiêu chuẩn ASC bắt buộc phải sử dụng nguồn thức ăn từ các nhà máy sản xuất đạt chuẩn ASC.

Các chứng nhận quốc tế như ASC, MSC (khai thác bền vững), BAP (thực hành nuôi tốt)... đều đang được nâng cấp thành những phiên bản mới với yêu cầu ngày càng cao. Thích ứng với những quy định mới của ASC vừa là thách thức, nhưng cũng vừa là cơ hội để doanh nghiệp thủy sản không ngừng đổi mới, nâng tầm giá trị sản phẩm và đáp ứng xu thế tiêu dùng xanh trên thế giới.