9 loại thảo mộc giúp hạ huyết áp và bảo vệ tim mạch

Tăng huyết áp được xem là ‘kẻ giết người thầm lặng’, bởi bệnh thường tiến triển âm thầm nhưng có thể gây biến chứng nặng nề như nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, suy tim, suy thận...

Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định, thay đổi lối sống và bổ sung các thảo dược tự nhiên là biện pháp hỗ trợ hiệu quả trong kiểm soát huyết áp.

Trong y học cổ truyền, nhiều loại cây cỏ, gia vị quen thuộc đã được sử dụng từ lâu đời để điều hòa khí huyết, thư giãn mạch máu và cải thiện tuần hoàn. Các nghiên cứu hiện đại ngày nay cũng chứng minh rằng, một số thảo mộc có tác dụng hạ huyết áp, góp phần bảo vệ sức khỏe tim mạch.

1. Một số thảo mộc tiêu biểu có thể giúp kiểm soát huyết áp một cách tự nhiên

1.1 Tỏi – "kháng sinh tự nhiên" cho mạch máu

Trong y học cổ truyền, tỏi được dùng để trừ hàn, sát khuẩn và hoạt huyết. Các nghiên cứu hiện đại cho thấy allicin, hợp chất chính trong tỏi, giúp làm giãn thành mạch, tăng lưu thông máu và hạ huyết áp.

Nhiều phân tích chỉ ra rằng, thực phẩm bổ sung tỏi, đặc biệt là chiết xuất tỏi già (lâu năm) có thể làm giảm cả huyết áp tâm thu và tâm trương. Việc bổ sung tỏi, dù dùng riêng hay dùng chung với thuốc điều trị huyết áp, cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc các biến cố tim mạch liên quan đến huyết áp cao, chẳng hạn như đau tim hoặc đột quỵ từ 16-40%.

Liều dùng: Không có liều lượng tỏi chính thức nào được khuyến nghị để hạ huyết áp và liều lượng phù hợp tùy thuộc vào loại tỏi bạn sử dụng.

Các nghiên cứu cho thấy những liều lượng sau có thể hiệu quả:

• Tỏi sống: khoảng 2–3 tép (20g/ngày).
• Bột tỏi: 600 – 2.400 mg/ngày.
• Chiết xuất tỏi già: 1.200 mg/ngày.

1.2 Hoa dâm bụt - Vị chua thanh, mát huyết

Hoa dâm bụt (trà Hibiscus) từ lâu được dùng trong dân gian để thanh nhiệt, lợi tiểu, giải khát. Nghiên cứu hiện đại cho thấy trà dâm bụt chứa nhiều polyphenol chống oxy hóa, giúp làm giãn mạch và cải thiện tuần hoàn. Một số nghiên cứu cho thấy uống 1-3 tách trà dâm bụt mỗi ngày có thể làm giảm đáng kể huyết áp.

Liều dùng tham khảo: 1,25 – 3g hoa khô hãm trà, uống hằng ngày.

1.3 Quế - Gia vị ấm, điều hòa khí huyết

Theo y học cổ truyền, quế có vị cay, tính ấm, có tác dụng ôn trung, tán hàn, hoạt huyết. Nghiên cứu khoa học cũng chỉ ra rằng quế chứa nhiều hoạt chất giúp giảm viêm, giãn mạch máu, nhờ đó hạ huyết áp.

Một phân tích tổng hợp cho thấy, sử dụng quế trong 8 tuần giúp giảm cả huyết áp tâm thu và tâm trương. Tuy nhiên, cần lưu ý: Quế Cassia (loại phổ biến) chứa nhiều coumarin, có thể gây hại nếu dùng lâu dài. Để an toàn hơn, nên chọn quế Ceylon.

Liều dùng tham khảo: Tối đa 1.500 mg/ngày.

1.4 Húng quế (Tulsi) – Chống căng thẳng

Trong y học Ấn Độ (Ayurveda), Tulsi được xem là thảo dược tốt giúp an thần, giảm stress. Căng thẳng kéo dài là một trong những yếu tố làm tăng huyết áp. Húng quế chứa hợp chất giúp giãn mạch, giảm viêm, điều hòa hormone cortisol, từ đó ổn định huyết áp.

Liều dùng tham khảo: 250 – 1.200 mg chiết xuất hằng ngày.

1.5 Thảo quả – Gia vị ôn ấm, lợi khí

Hạt thảo quả (bạch đậu khấu) trong Đông y có tác dụng ôn trung, hóa thấp, điều hòa khí huyết. Các nghiên cứu hiện đại cho thấy thảo quả chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp giãn mạch, cải thiện lưu thông máu.

Một nghiên cứu cho thấy sử dụng bột thảo quả hằng ngày giúp giảm huyết áp nhờ tác động giống thuốc chẹn kênh canxi và tăng sản xuất nitric oxide – chất làm giãn mạch tự nhiên.

Liều dùng tham khảo: 3g bột thảo quả/ngày, trong 3 tháng.

1.6 Gừng – Ôn ấm, hành khí, hoạt huyết

Gừng là vị thuốc quen thuộc trong Đông y, có công dụng tán hàn, hành khí, tiêu viêm. Nghiên cứu hiện đại cho thấy gừng có khả năng giãn mạch, cải thiện tuần hoàn và chống viêm, từ đó giúp hạ huyết áp.

Liều dùng tham khảo: 3g bột gừng trở lên/ngày; có thể dùng gừng tươi pha trà, nấu cháo hoặc thêm vào món ăn.

1.7 Nghệ – Kháng viêm, dưỡng huyết

Nghệ vàng trong Đông y thường dùng để hoạt huyết, chỉ thống (giảm đau), tiêu ứ. Hoạt chất curcumin trong nghệ giúp giảm viêm, chống oxy hóa, tăng tính đàn hồi của mạch máu. Một số nghiên cứu ghi nhận nghệ có thể giúp giảm huyết áp tâm thu, song kết quả chưa hoàn toàn thống nhất.

Liều dùng tham khảo: 1,5g bột nghệ/ngày, trong 3 tháng.

1.8 Mè (vừng) – Dưỡng huyết, bổ khí

Trong dân gian, mè được dùng để dưỡng huyết, nhuận tràng, tăng cường sức khỏe. Hạt mè giàu chất béo không bão hòa và lignan – hợp chất chống oxy hóa mạnh. Một phân tích tổng hợp cho thấy, dầu mè có thể làm giảm đáng kể cả huyết áp tâm thu và tâm trương. Cơ chế chính là tăng nitric oxide nội mạc, giúp mạch máu giãn nở.

Liều dùng tham khảo: Khoảng 35g dầu mè (2,5 thìa canh)/ngày.

1.9 Hạt lanh – Giàu omega-3, lợi mạch

Hạt lanh là nguồn dồi dào chất xơ, lignan và omega-3. Các thành phần này giúp giảm viêm, điều hòa lipid máu và hỗ trợ hạ huyết áp. Một phân tích tổng hợp nhiều thử nghiệm lâm sàng cho thấy, bổ sung hạt lanh xay hằng ngày giúp giảm cả huyết áp tâm thu và tâm trương, đồng thời cải thiện sức khỏe tim mạch tổng thể.

Liều dùng tham khảo: 30g hạt lanh xay/ngày (khoảng 4 thìa canh), trong 12 tuần.

2. Cách đưa thảo mộc vào đời sống hằng ngày

Việc dùng thảo mộc để hỗ trợ hạ huyết áp không nhất thiết phức tạp, cầu kỳ, bạn có thể:

• Dùng tươi trong món ăn: Tỏi, gừng, húng quế thêm vào salad, món xào, súp.
• Uống trà thảo mộc: Trà hoa dâm bụt, trà gừng, trà nghệ.
• Gia vị: Rắc bột quế, hạt lanh, mè hoặc thảo quả xay lên cháo, yến mạch, sữa chua.
• Dầu thảo mộc: Dùng dầu mè, dầu tỏi để chế biến món ăn.
• Thực phẩm bổ sung: Nếu không tiện dùng tươi, có thể chọn dạng viên nang, bột hoặc cao chiết.

3. Lưu ý khi sử dụng thảo mộc

• Các loại thảo mộc chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thay thế thuốc điều trị tăng huyết áp.
• Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu đang dùng thuốc hạ áp, thuốc chống đông hay có bệnh nền mạn tính.
• Dùng đúng liều lượng, tránh lạm dụng vì có thể gây tác dụng phụ (ví dụ quế Cassia liều cao có hại cho gan).

4. Các biện pháp phòng ngừa và cân nhắc khi dùng thảo mộc

Mặc dù nhiều loại thảo mộc có tác dụng hạ huyết áp và hỗ trợ tim mạch, song việc sử dụng cần thận trọng. Trong Đông y cũng nhấn mạnh "dùng thuốc như dùng binh", cần đúng người, đúng bệnh, đúng liều.

Một số lưu ý quan trọng:

- Tham khảo ý kiến thầy thuốc: Trước khi bắt đầu dùng bất kỳ loại thảo mộc hay thực phẩm bổ sung nào, nên trao đổi với bác sĩ hoặc thầy thuốc y học cổ truyền, đặc biệt nếu đang điều trị bằng thuốc hạ áp. Nhiều loại thảo dược có thể tương tác với thuốc tây, làm giảm hoặc tăng tác dụng của thuốc.

- Tuân thủ liều lượng: "Quá bổ thành hại" – việc dùng quá liều khuyến cáo không làm tăng hiệu quả mà có thể gây tác dụng phụ.

- Phụ nữ mang thai và cho con bú: Hiện còn thiếu bằng chứng an toàn khi dùng nhiều loại thảo mộc trong giai đoạn này, do đó cần hết sức thận trọng.

- Theo dõi huyết áp thường xuyên: Nếu bắt đầu sử dụng thảo mộc để hỗ trợ hạ huyết áp, cần kiểm tra huyết áp định kỳ, tránh để huyết áp tụt xuống mức quá thấp.