Vì sao Việt Nam vừa phải chi khoản tiền rất lớn nhập khẩu dừa?

Là một trong những quốc gia xuất khẩu dừa hàng đầu thế giới, Việt Nam lại phải chi tới 183 tỷ đồng để nhập khẩu dừa trong 4 tháng đầu năm nay, gấp hơn 11 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Nghịch lý này đang đặt ra bài toán lớn cho ngành dừa Việt Nam.

Chi tới 183 tỷ đồng để mua dừa

Việt Nam hiện là nước xuất khẩu dừa lớn thứ 5 thế giới và đứng thứ 4 tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, với kim ngạch năm 2024 đạt gần 1,1 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo số liệu từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam, trong 4 tháng đầu năm nay, nước ta đã chi 7,2 triệu USD (tương đương 183 tỷ đồng) để nhập khẩu các sản phẩm từ dừa - tăng vọt 1.031% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức tăng đột biến, khiến dừa trở thành một trong 13 loại quả có kim ngạch nhập khẩu cao nhất trong thời gian này.

Lý giải hiện tượng này, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho biết, nhu cầu đối với dừa chế biến từ thị trường Mỹ, EU và Trung Quốc đang tăng nhanh, trong khi nguồn nguyên liệu nội địa lại sụt giảm mạnh. Việc xuất khẩu quả tươi ngày càng mở rộng, nhưng các doanh nghiệp chế biến dừa đang “khát” nguyên liệu nên phải nhập khẩu nước dừa, cơm dừa, dừa khô từ Indonesia, Philippines và Sri Lanka.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp đang đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm chế biến có giá trị cao như sữa dừa, than hoạt tính từ dừa, dầu dừa… để xuất khẩu. Tuy nhiên, nghịch lý là họ lại phải nhập nguyên liệu với giá cao do không đủ nguồn cung trong nước.

Ông Cao Bá Đăng Khoa - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam - xác nhận, năm nay mất mùa dừa do nắng nóng cực đoan và xâm nhập mặn nghiêm trọng tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là ở Bến Tre - thủ phủ dừa của cả nước. Tại nhiều vùng trồng, dừa không thể trổ bông, khiến sản lượng giảm sâu.

Trong khi nhu cầu chế biến tăng, các cơ sở buộc phải nhập nguyên liệu với giá cao để duy trì sản xuất.

Làm sao để 'cứu' ngành dừa?

Cũng bắt nguồn từ thực trạng khan hiếm nguồn cung nghiêm trọng, giá dừa trong nước thời gian qua đã tăng mạnh chưa từng có.

Theo ông Khoa, so với cùng kỳ năm ngoái, giá dừa nguyên liệu tăng 500 - 600%. Còn với dừa tươi, do hiệu ứng truyền thông xuất khẩu sang Trung Quốc, Mỹ nên giá dừa tươi trong nước cũng tăng từ 200 đến 250% so với cùng kỳ năm ngoái.

Hiện nay, trên thị trường, giá dừa khô nguyên liệu dao động 210.000 - 215.000 đồng/12 quả, cao gấp 2,5 đến 3 lần so với cùng kỳ năm trước. Dừa khô hữu cơ có thể lên đến 255.000 đồng/chục, trong khi cơm dừa trắng cũng được thu mua với giá 35.000 - 38.000 đồng/kg.

Ông Khoa, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam cho hay, bên cạnh việc sụt giảm nguồn nguyên liệu nội địa, thời gian qua, dừa nguyên liệu của Việt Nam bị ‘chảy máu’ sang Campuchia, Thái Lan và Trung Quốc.

Nguyên nhân là từ tháng 2 đến tháng 4, xuất khẩu dừa nguyên liệu sang Thái Lan tăng mạnh. Thái Lan đang chuyển đổi giống cây trồng. Do đó, họ tăng cường nhập khẩu dừa nguyên liệu của Việt Nam qua Campuchia. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng tăng cường chế biến thô, sơ chế, cấp đông, do đó, họ cũng đẩy mạnh nhập khẩu dừa nguyên liệu.

Trước thực tế đó, Hiệp hội Dừa Việt Nam đã đưa ra nhiều đề xuất nhằm giải cứu ngành dừa khỏi tình trạng nghẽn nguyên liệu. Một trong những giải pháp quan trọng là đánh thuế xuất khẩu dừa thô để giữ lại nguyên liệu phục vụ chế biến trong nước. Ông Cao Bá Đăng Khoa cho rằng, cần học theo Philippines và Malaysia cấm xuất khẩu dừa thô sẽ giúp Việt Nam ổn định nguồn nguyên liệu cho ngành chế biến.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang triển khai đề án phát triển cây dừa thành cây công nghiệp chủ lực đến năm 2030. Hiện, cả nước có 200.000 ha dừa, sản lượng khoảng 2 triệu tấn/năm, trong đó 1/3 diện tích đạt tiêu chuẩn hữu cơ.