Trung Quốc: Từ bắt chước đến dẫn đầu cuộc chơi công nghệ toàn cầu

Từ giai đoạn bắt chước nay đã thách thức phương Tây với mô hình đổi mới đột phá và chi phí thấp, Trung Quốc đang định hình lại cuộc chơi công nghệ toàn cầu từ trí tuệ nhân tạo (AI) đến xe điện.

Khi DeepSeek giới thiệu mô hình DeepSeek-R1 vào đầu năm nay, công ty này đã khiến thế giới ngỡ ngàng với khả năng cạnh tranh ngang hàng cùng các chatbot hàng đầu từ OpenAI và Google, trong khi chỉ sử dụng 2.000 con chip thay vì 16.000, và chỉ tốn chưa đến 6 triệu USD thay vì hàng tỉ USD.

Sự xuất hiện của DeepSeek đã khiến cổ phiếu Nvidia sụt giảm 17% và thổi bay hàng trăm tỉ USD vốn hóa thị trường công nghệ Mỹ.

Đột phá mạnh mẽ

Trong nhiều năm qua, thế giới nhìn nhận sức mạnh thống trị của các gã khổng lồ ở Mỹ đến từ mô hình đổi mới công nghệ phương Tây, với đặc trưng là chi phí cao và khả năng thu lợi cao nhờ độc quyền. Nhưng Trung Quốc đã tìm ra hướng đi hoàn toàn mới trong quá trình tìm kiếm đột phá về công nghệ và đã đạt được những thành tựu vang dội.

Trong lĩnh vực công nghệ sinh học, bằng cách ứng dụng AI và phát triển công nghệ thử nghiệm lâm sàng tiết kiệm chi phí, các công ty công nghệ sinh học của Trung Quốc đã đẩy nhanh quá trình tìm ra các đột phá trong phát triển thuốc mới với chi phí thấp hơn. Họ không tự đưa thuốc ra thị trường mà bán bản quyền cho các công ty dược phẩm lớn, giúp có tiền tiếp tục nghiên cứu những loại thuốc mới.

Với mô hình này, các công ty công nghệ sinh học ở Trung Quốc đã mở rộng vị thế của mình trên trường thế giới khi nắm giữ gần 30% giao dịch giá trị lớn về dược phẩm vào năm 2024, và hơn 1/3 lượng thuốc trong nghiên cứu lâm sàng trên toàn thế giới hiện nay.

Trong lĩnh vực xe điện, khi các ứng dụng hỗ trợ lái của phương Tây chỉ dành cho những chiếc xe có giá cao hoặc người dùng phải trả thêm phí dịch vụ thường kỳ như Tesla, hãng xe BYD của Trung Quốc giữa tháng 2 vừa qua lại đưa hệ thống hỗ trợ người lái "God's Eye" trở thành tiêu chuẩn trong tất cả các loại xe, kể cả với dòng xe siêu rẻ Seagull có giá chỉ 9.500 USD.

Ngay sau thông báo, cổ phiếu BYD tăng 4,5%, nâng giá trị thị trường lên 132 tỉ USD - cao hơn cả các công ty Ford Motor, General Motors và Stellaris NV cộng lại.

Mô hình đổi mới

Trung Quốc đang nhìn nhận những đột phá công nghệ như AI, thuốc hay xe điện không phải là thứ hàng dịch vụ đắt đỏ mà các công ty độc quyền nắm giữ và người dùng phải trả phí thường kỳ. Thay vào đó, họ xem chúng như món hàng thương mại bình thường giống điện, nước hoặc dữ liệu di động với giá thành phải rẻ và người dùng sử dụng dựa trên nhu cầu.

Từ nhận thức khác biệt đó, Trung Quốc đang chứng minh rằng sức mạnh công nghệ thực sự đến từ khả năng phổ biến các đột phá chứ không phải khả năng độc quyền.

Theo họ, khi thương mại toàn cầu đang ngày một tăng trưởng và mở rộng quy mô nhanh chóng, những người chiến thắng không phải là những người có sản phẩm tinh vi nhất, mà là những người có khả năng biến đột phá công nghệ thành các sản phẩm đại chúng càng sớm càng tốt.

Kết quả là Trung Quốc đã phá vỡ những mô hình kinh doanh công nghệ truyền thống của phương Tây và dần thay chúng bằng mô hình đổi mới mà tại đó nhà sản xuất sẽ chú trọng khả năng áp dụng rộng rãi đầu tiên rồi mới tính tới lợi nhuận.

Chiến lược này đã tạo nên làn sóng công nghệ giá rẻ, hiệu năng cao từ Trung Quốc, làm thay đổi kỳ vọng của người tiêu dùng toàn cầu. Giờ đây người dùng không chỉ đòi hỏi các công nghệ tiên tiến mà còn đòi hỏi chúng phải có giá cả phải chăng và dễ tiếp cận. Xu hướng này buộc các công ty phương Tây phải xem xét lại chiến lược kinh doanh và mô hình định giá của mình.

Sự thành công của Trung Quốc trong việc đưa công nghệ tiên tiến đến với thị trường đại chúng cũng đã thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của hệ sinh thái công nghệ trong nước. Các start-up công nghệ Trung Quốc ngày càng nhận được nhiều vốn đầu tư, không chỉ từ các quỹ trong nước mà còn từ các nhà đầu tư quốc tế, những người đã nhìn thấy tiềm năng tăng trưởng to lớn trong mô hình kinh doanh mới này.

Như nhà đầu tư mạo hiểm Marc Andreessen viết trên mạng xã hội X hôm 27-1, gọi DeepSeek-R1 là "khoảnh khắc Sputnik của AI" để ám chỉ sự kiện Liên Xô phóng vệ tinh năm 1957, mở ra cuộc chạy đua không gian với Mỹ trong Chiến tranh lạnh, những đột phá về mô hình đổi mới công nghệ của Trung Quốc sẽ có những tác động ngày một lớn tới thế giới, đưa đến không chỉ cơ hội mà còn cả thách thức cho các quốc gia trên toàn cầu.