Du lịch và sự phát triển cộng đồng

Đó là thông điệp mà Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) đưa ra nhân Ngày Du lịch thế giới 27-9 năm nay. Thực ra, đây không phải là vấn đề mới, trên thế giới, từ nhiều năm nay, việc phát triển các loại hình du lịch gắn với cộng đồng đã rất được quan tâm. Bởi lẽ, cuộc sống càng hiện đại thì con người càng muốn tìm về với thiên nhiên, về với đời sống văn hoá cội nguồn. Và tất nhiên, trong bối cảnh ấy, ngành “công nghiệp không khói” không thể bỏ qua cơ hội này để đưa du lịch gắn với cộng đồng trở thành một hướng đi chính của mình. Với du lịch gắn với cộng đồng, các loại hình sản phẩm du lịch trở nên đa dạng, phong phú hơn, ngành du lịch có thể thâm nhập sâu hơn, mang tính bền vững hơn vào đời sống xã hội. Và từ đó cũng thu được nhiều lợi ích to lớn hơn...  

Ấy là nói dưới góc độ của những người làm du lịch. Còn về mặt xã hội, có lẽ chưa bao giờ du lịch gắn với cộng đồng lại có ý nghĩa quan trọng như hiện nay. Thông điệp mà UNWTO đưa ra nhân ngày Du lịch thế giới 27-9-2014 chính là để khẳng định điều đó. Khi du lịch đi vào đời sống cộng đồng, nó sẽ tạo ra những tác động tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, như cơ sở hạ tầng được nâng cấp, người dân có thêm công ăn việc làm, thu nhập v.v.. Nhưng quan trọng và đáng lưu tâm nhất chính là việc các hoạt động du lịch tại cộng đồng sẽ có những tác động nhất định làm thay đổi nhận thức về nhiều mặt trong cuộc sống của các thành viên trong cộng đồng theo hướng tích cực, như nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, biết trân trọng và gìn giữ phát huy những nét văn hoá truyền thống bản địa v.v.. Hay nói cách khác, du lịch gắn với cộng đồng chính là một trong những “đòn bẩy” thúc đẩy quá trình xây dựng xã, phường văn hoá nói chung, xây dựng nông thôn mới nói riêng hiện nay.

Tuy nhiên, giống như “con dao hai lưỡi”, một khi du lịch thâm nhập vào đời sống cộng đồng, nhất là ở các vùng miền núi, nông thôn, nó cũng có thể gây ra những tác động tiêu cực về trật tự an ninh xã hội, về ô nhiễm môi trường, thậm chí có thể đây còn là cơ hội để những “cơn gió độc” lọt vào... Vậy nên, vấn đề là ở chỗ phải biết sử dụng “con dao” này sao cho tốt nhằm phát huy hết hiệu quả của nó nhưng vẫn không bị “đứt tay”... Kinh nghiệm cho thấy, một khi chưa có sự chuẩn bị tốt, cả về điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng, cũng như về nhận thức, trình độ, tính chuyên nghiệp v.v.. cho người dân tham gia hoạt động du lịch tại địa phương, thì du lịch cộng đồng thường “lợi bất cập hại”, không những tạo được một không gian văn hoá mới tốt đẹp, trái lại có khi còn làm mất đi những giá trị văn hoá vốn có.

Quảng Ninh là một tỉnh có tiềm năng phát triển du lịch đa dạng, phong phú. Hiện nay tỉnh cũng đang rất quan tâm đẩy mạnh các loại hình du lịch gắn với cộng đồng nhằm tạo sức bật để phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương, cơ sở. Như vậy, cũng có thể nói, du lịch cộng đồng ở Quảng Ninh đã có “Thiên thời - Địa lợi”, vấn đề còn lại là cần tạo được “Nhân hoà”... Nếu thiếu điều đó, khó mà thành công!

Trung Luận