Động lực cho du lịch phát triển bền vững

Các di tích quốc gia đặc biệt của Quảng Ninh với giá trị độc đáo, riêng có không chỉ ở tầm quốc gia mà còn ở tầm thế giới, kể từ khi được công nhận đã khẳng định là động lực chính cho tăng trưởng du lịch của tỉnh và cần được khai thác bài bản, khoa học để phát triển bền vững.

Quảng Ninh hiện có 8 Di tích quốc gia đặc biệt là: Danh lam thắng cảnh Vịnh Hạ Long, Khu di tích lịch sử Bạch Đằng, Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử, Khu di tích lịch sử nhà Trần, Khu di tích lịch sử đền Cửa Ông - Cặp Tiên, Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đảo Cô Tô, Thương cảng Vân Đồn và Di tích kiến trúc - nghệ thuật đình Trà Cổ.

Các di tích quốc gia đặc biệt không chỉ tạo xung lực phát triển cho địa phương nơi chúng hiện diện, mà còn góp phần thúc đẩy mạnh mẽ nền kinh tế toàn tỉnh, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch. Tiêu biểu trong đó phải kể tới Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Theo Quyết định số 1272/QĐ-TTg ngày 12/8/2009 của Thủ tướng Chính phủ, Vịnh Hạ Long cùng với 8 di tích khác trên cả nước là những di tích quốc gia đặc biệt đầu tiên được công nhận của Việt Nam.

Di tích quốc gia đặc biệt không chỉ là một danh hiệu khẳng định giá trị độc đáo, tiêu biểu, không thể thay thế của Vịnh Hạ Long trong kho tàng di sản Việt Nam, mà còn tạo cơ sở pháp lý cho việc ưu tiên đầu tư, gìn giữ, phục hồi hệ sinh thái và giá trị văn hóa trên vịnh. Ông Vũ Kiên Cường, Trưởng BQL Vịnh Hạ Long cho biết 30 năm qua (1994-2024) đã có trên 56,3 triệu lượt khách tham quan Vịnh Hạ Long. Còn theo ông Nguyễn Văn Tuấn, nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục Du lịch Việt Nam, Vịnh Hạ Long không chỉ tạo ra sự khởi sắc của du lịch Quảng Ninh, mà còn tạo động lực lan tỏa cho kinh tế cả tỉnh.

Những di tích quốc gia đặc biệt mang trong mình danh hiệu của UNESCO như Vịnh Hạ Long có giá trị quảng bá rộng rãi trên toàn cầu, được đông đảo du khách quốc tế biết tới và ghé thăm, là thỏi nam châm hút khách đến với Quảng Ninh, Việt Nam và là điểm đến không thể bỏ lỡ của du khách trên hành trình du lịch quốc tế. Khu di tích - danh thắng Yên Tử hiện là một trong những di tích quốc gia đặc biệt của Quảng Ninh nằm trong Quần thể di tích - danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đang được đệ trình UNESCO công nhận là Di sản thế giới, cũng được kỳ vọng sẽ đón lượng du khách tăng lên đáng kể so với hiện nay.   

Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh: Cứ mỗi lần UNESCO công bố danh sách là mỗi lần quảng cáo miễn phí mang tính chất toàn cầu, mang đến sự tiếp cận mới. Hàng ngàn con người có thể lần đầu tiên nghe đến cái tên của những địa điểm này và nỗ lực khám phá nơi này hoặc thêm những địa điểm mới này vào danh sách sẽ đi của mình.

Mỗi năm, Khu di tích và danh thắng Yên Tử đón hơn 1 triệu lượt du khách tham quan, chiêm bái và nếu được công nhận là di sản thế giới, di sản “2 trong 1” này sẽ được nâng tầm và dự định đón lượng khách tham quan tăng gấp nhiều lần. Trước hết là phường Yên Tử, nơi có di tích hiện diện sẽ được hưởng lợi, tiếp đến là cộng đồng dân cư khu vực lân cận. Đặc biệt là cơ hội kết nối 2 di tích quốc gia đặc biệt Hạ Long - Yên Tử để tạo nên một hành trình du lịch đa dạng, với xuyên suốt trải nghiệm từ thiên nhiên tươi đẹp với giá trị địa chất, địa mạo ngoạn mục đến giá trị văn hóa đặc sắc, mở ra hành trình tìm về nơi phát tích thiền phái Trúc Lâm mang đậm bản sắc Việt.

Ngoài Hạ Long, Yên Tử, các di tích quốc gia đặc biệt còn lại của Quảng Ninh mỗi năm chưa đón tới 1 triệu lượt khách. Dù lượng khách đón được còn khiêm tốn so với tiềm năng, giá trị văn hóa, lịch sử độc đáo của các di tích, song cần ghi nhận rằng tất cả các di tích này đều đã được nghiên cứu, nhận diện giá trị, ghi danh, được bảo vệ đặc biệt, ở mức độ cao nhất của quốc gia. Duy trì, làm tốt công tác bảo tồn văn hóa, gắn di sản văn hóa vật thể với các di sản văn hóa phi vật thể tại chính những di tích này để làm dày thêm giá trị văn hóa chính là bước đi đầu tiên, tạo tiền đề để Quảng Ninh nghiên cứu sâu hơn, xây dựng sản phẩm du lịch độc đáo, đặc trưng trong tương lai. Những di tích quốc gia đặc biệt với giá trị được công nhận đã, đang và sẽ là kho tàng vô giá để Quảng Ninh phát triển kinh tế di sản một cách bền vững.

TS. Trần Đức Nguyên, Trưởng Khoa Di sản văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội: Mức thu nhập của từng hộ gia đình có sự cải thiện, nâng lên rõ rệt. Chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc sẽ xứng đáng được ghi vào Danh sách Di sản thế giới trong thời gian tới. Danh hiệu này sẽ là nền tảng quan trọng cho công tác bảo tồn gắn với phát triển bền vững tại 3 địa phương có di sản, trong đó có Quảng Ninh. Chúng ta có thể kỳ vọng vào sự chuyển dịch tích cực về việc làm và thu nhập cho người dân tại vùng di sản. Thực tế ở nhiều khu di sản trên cả nước cho thấy, khi di sản được công nhận, người dân từ chỗ làm nông, nghề thủ công đã chuyển sang các hoạt động du lịch như chèo thuyền, làm dịch vụ, sản xuất, bán hàng lưu niệm… Mức thu nhập của từng hộ gia đình có sự thay đổi theo chiều hướng tích cực, đời sống được cải thiện, nâng lên rõ rệt.

GS.TS. Trần Thanh Hải, Hiệu trưởng Trường Đại học Mỏ - Địa chất: Du lịch địa chất chính là một trong những giải pháp quan trọng đối với sự phát triển bền vững của vùng Vịnh Hạ Long Du lịch địa chất chính là một trong những giải pháp quan trọng đối với sự phát triển bền vững của vùng Vịnh Hạ Long thông qua việc thúc đẩy bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, trong đó có di sản địa chất, bảo vệ môi trường và hệ sinh thái, liên kết các hình thức du lịch, giáo dục và nâng cao nhận thức về Trái đất, nâng cao cuộc sống của cộng đồng, thiết lập hệ thống quản lý du lịch, quản lý di sản đồng bộ và hiệu quả. Như vậy, du lịch địa chất có một tác động tích cực đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là ở các vùng xa xôi hẻo lánh, là đồng thời bảo tồn di sản, bảo vệ môi trường một cách hữu hiệu. Thiết lập và phát triển du lịch địa chất cũng như hệ thống công viên địa chất được xem là các pháp hữu hiệu để bảo vệ và bảo tồn các di sản địa chất, trong đó có Vịnh Hạ Long.

Em Mai Phương Anh, học sinh Trường THCS Trần Quốc Toản, phường Hạ Long: Chuyến đi đã để lại trong em nhiều cảm xúc khó quên, giúp em thêm yêu lịch sử, thêm tự hào về truyền thống dân tộc. Qua hành trình tham quan, trải nghiệm tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng, em càng hiểu hơn vì sao cha ông ta có thể chiến thắng những đội quân xâm lược hùng mạnh. Nơi đây không chỉ là chiến trường mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, trí tuệ và ý chí kiên cường. Khi đứng trước dòng sông Bạch Đằng lịch sử, em có thể tưởng tượng được cảnh những chiếc cọc gỗ cắm ngầm dưới nước, quân dân nhà Trần phối hợp nhịp nhàng đánh tan quân xâm lược. Chuyến đi đã để lại trong em nhiều cảm xúc khó quên, giúp em thêm yêu lịch sử, thêm tự hào về truyền thống dân tộc. Em mong sẽ có dịp trở lại nơi đây nhiều lần hơn nữa để tìm hiểu sâu sắc hơn về lịch sử hào hùng của dân tộc ta.

Ông Lê Việt Đức, Giám đốc điều hành Công ty Du thuyền Bhaya Hạ Long: Chúng tôi nhìn thấy tiềm năng lớn trong việc kể lại câu chuyện của thương cảng sầm uất một thời. Thương cảng cổ Vân Đồn là di tích có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, kinh tế và quân sự, thể hiện rõ tư duy kinh tế biển từ rất sớm của cha ông ta. Đây là một trong hai giá trị nổi bật của du lịch vùng Vịnh Bái Tử Long, bên cạnh Vườn quốc gia Bái Tử Long với hệ sinh thái phong phú, nguyên sơ. Chúng tôi nhìn thấy tiềm năng lớn trong việc kể lại câu chuyện của thương cảng sầm uất một thời, nơi từng đón thuyền buôn từ khắp nơi trên thế giới. Từ đó, có thể phát triển các sản phẩm du lịch trải nghiệm như: Tham quan dấu tích cảng cổ, tái hiện chợ phiên cổ, lặn tìm di vật dưới đáy biển, du thuyền theo hành trình giao thương xưa... Những sản phẩm này không chỉ khơi gợi trí tò mò, mà còn mang lại bản sắc riêng cho du lịch Bái Tử Long.