Đề xuất thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân như ADN, vân tay, mống mắt

Dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) bổ sung quy định thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân gồm ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói đối với những trường hợp chưa có thông tin khi tiếp nhận người chấp hành án phạt tù.

Sáng 12/8, tiếp tục Phiên họp thứ 48, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi). Dự thảo Luật gồm 15 chương với 172 điều, sửa đổi, bổ sung quy định thuộc 125 điều của Luật hiện hành.

Bổ sung quy định thu thập thông tin vân tay, mống mắt, ADN

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, dự thảo sửa đổi, bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân, Công an cấp xã theo hướng: Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án hình sự tại cộng đồng. Trưởng Công an cấp xã có nhiệm vụ giúp Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án hình sự tại cộng đồng.

Đồng thời, bổ sung quy định Công an cấp xã là cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định trại giam tổ chức cho phạm nhân lao động trong và ngoài trại giam nhằm giáo dục cải tạo, rèn luyện kỹ năng lao động, góp phần chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng trên cơ sở quy định của Nghị quyết số 54/2022/QH15 ngày 16/6/2022 của Quốc hội về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.

Một điểm mới đáng chú ý nữa của dự thảo Luật là việc bổ sung quy định thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân gồm ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói đối với những trường hợp chưa có thông tin khi tiếp nhận người chấp hành án phạt tù.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra tán thành bổ sung quy định về thu thập thông tin sinh trắc học của những trường hợp phạm nhân chưa có thông tin. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, theo đánh giá tác động, nhiệm vụ này sẽ làm phát sinh khoản kinh phí rất lớn (50 tỷ đồng/năm).

Theo quy định của Luật Căn cước, thông tin sinh trắc học về ADN và giọng nói được thu thập khi người dân tự nguyện cung cấp hoặc cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, cơ quan quản lý người bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính trong quá trình giải quyết vụ việc theo chức năng, nhiệm vụ có thực hiện trưng cầu giám định hoặc thu thập được thông tin sinh trắc học về ADN, giọng nói của người dân thì chia sẻ cho cơ quan quản lý căn cước để cập nhật, điều chỉnh vào Cơ sở dữ liệu căn cước.

Trong khi đó, dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú cũng quy định việc thu thập sinh trắc học đối với người bị tạm giữ, người bị tạm giam gồm ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói đối với những trường hợp chưa có thông tin trong cơ sở dữ liệu căn cước. Như vậy, hầu hết dữ liệu đầu vào của phạm nhân đã được thu thập từ giai đoạn điều tra hoặc bị tạm giữ, tạm giam.

Để bảo đảm tính khả thi và bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc phân bổ nguồn lực thi hành luật, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ mục đích của việc thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân, đồng thời các cơ quan có liên quan cần tăng cường ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin để chia sẻ, cập nhật dữ liệu, tránh lãng phí trong quá trình triển khai thực hiện.

Việc thu thập sinh trắc học của phạm nhân không phát sinh bộ máy, chi phí

Phát biểu ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, theo tờ trình của Chính phủ, đây là một trong những dự án luật cấp bách, nếu chuẩn bị kỹ lưỡng, thì có thể thực hiện theo quy trình rút gọn ở một kỳ họp thứ 10 sắp tới.

Quan tâm nội dung quản lý những người được hoãn chấp hành án phạt tù, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ thực tế khó khăn trong quản lý đối tượng này và yêu cầu dự thảo luật phải làm rõ biện pháp xử lý khi họ vi phạm cam kết, như không trình diện đúng nghĩa vụ hoặc không thực hiện nghĩa vụ tại nơi cư trú.

“Cần trao thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân và công an cấp xã đề xuất cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền xem xét hủy quyết định hoãn, buộc người vi phạm phải chấp hành án phạt tù. Phải có quy định cụ thể về thời gian xử lý”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, cần quy định về giám sát điện tử với người hưởng án treo hoặc tha tù trước thời hạn có điều kiện để xác định nguồn kinh phí và trách nhiệm quản lý thiết bị.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội lưu ý rà soát cho thật kỹ để bảo đảm tính tương thích, đồng bộ, thống nhất với các luật khác, không chồng chéo, không trùng lắp. Thời gian đến khi trình Quốc hội còn hơn 2 tháng nữa, Bộ Công an cần "làm ngày làm đêm" để có dự thảo Luật chất lượng trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10.

Nêu ý kiến giải trình tại phiên họp, Thứ trưởng Công an Lê Quốc Hùng cho hay, chính sách thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân được kế thừa quy định trước. Theo đó, tất cả phạm nhân khi được tiếp nhận vào đều phải lấy sinh trắc học. Trước đây chỉ lấy một nội dung là danh bản, chỉ bản; hiện nay phát triển thành các loại khác như ADN, mống mắt, máu, giọng nói.

Theo ông, quy định thêm vấn đề liên quan đến sinh trắc học là bình thường, không vi phạm nhân quyền. “Công dân bình thường cũng tự nguyện cung cấp cho cơ quan quản lý nhà nước về sinh trắc học của mình trong quản lý tài khoản ngân hàng, thuế, kinh doanh. Đây là vấn đề bình thường”, Thứ trưởng Lê Quốc Hùng nêu rõ.

Thứ trưởng Công an cũng khẳng định, hệ thống hạ tầng cơ sở về lưu trữ cơ sở dữ liệu về con người của Bộ Công an có đầy đủ điều kiện để thu thập sinh trắc học. Việc này có thể triển khai ở tất cả trại giam, nhà tạm giữ, trại tạm giam, cơ sở lưu trú mà không phát sinh kinh phí, chi phí.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí trình Quốc hội xem xét thông qua dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) theo quy trình một kỳ họp tại Kỳ họp thứ 10.