Vai trò của khoa học công nghệ trong kỷ nguyên mới

Những năm gần đây, khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo đã có sự phát triển đáng ghi nhận, ngày càng khẳng định được tầm quan trọng, có đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong bối cảnh mới, đặc biệt là với Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, tỉnh Quảng Ninh sẽ tiếp tục nỗ lực lấy KHCN và đổi mới sáng tạo làm động lực tăng trưởng mới trong kỷ nguyên vươn mình.

Tích cực ứng dụng KHCN vào sản xuất

Đổi mới sáng tạo và đẩy mạnh ứng dụng KHCN, tạo sự khác biệt... đó là bí quyết để Tổ hợp Công ty Gốm Đất Việt trở thành doanh nghiệp số 1 ngành sản xuất gạch ngói, đất sét nung Việt Nam. Với mục tiêu đem đến cho người tiêu dùng những sản phẩm chất lượng tốt nhất và đẹp nhất, Gốm Đất Việt luôn coi KHCN là then chốt, là tiền đề để tạo bước đột phá trong hoạt động sản xuất, mang lại những kết quả quan trọng. Với tầm nhìn đó, Gốm Đất Việt đã đầu tư công nghệ, dây chuyền sản xuất hiện đại, đưa robot vào thay thế con người ở những khâu sản xuất nặng nhọc.

Hiện nay, Công ty CP Gốm Đất Việt là một trong số ít đơn vị có hệ thống gia công nguyên liệu, tạo hình sản phẩm gạch Cotto hoàn toàn nhập ngoại từ châu Âu. Đặc biệt phải kể đến một số tiến bộ KHCN hàng đầu như máy nhào đùn liên hợp của Cộng hòa Liên bang Đức công suất lớn nhất Việt Nam; thiết bị vào hộp đóng gói sản phẩm tự động hoàn toàn do nhóm tiến sĩ, kỹ sư Việt Nam sáng chế; robot bốc xếp thành phẩm do Nhật Bản chế tạo; máy dập cắt ngói lợp cổ phục chế pavia tự động; hay lò nung tuynel có kỹ thuật tiên tiến, hiện đại hàng đầu Việt Nam… Có thể khẳng định, Gốm Đất Việt đã có một nền tảng công nghệ sản xuất hoàn hảo, được cơ giới hóa, tự động hóa từ gia công nguyên liệu đến thành phẩm nhập kho, các phương tiện vận chuyển đến tận chân công trình và người tiêu dùng ở mọi miền Tổ quốc.

Nhờ ứng dụng sâu KHCN và tích cực đổi mới sáng tạo, Gốm Đất Việt đã nhiều lần được trao các giải thưởng danh giá như: 3 lần đạt giải Sao Vàng Đất Việt (năm 2012, 2015 và 2018), giải thưởng Sao Đỏ năm 2014, giải Bạc chất lượng quốc gia năm 2016, giải Vàng chất lượng quốc gia năm 2017… Trong hai năm 2016 và 2017, Gốm Đất Việt đã lọt tốp 10 doanh nghiệp tiêu biểu; vinh dự được trao “Giải thưởng cống hiến doanh nhân, doanh nghiệp tiêu biểu trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước”. Đặc biệt, năm 2019, Công ty CP Gạch ngói Đất Việt vinh dự là doanh nghiệp đầu tiên của ngành công nghiệp đất sét nung trong cả nước được công nhận là doanh nghiệp KHCN với 5 bằng sáng chế và độc quyền giải pháp hữu ích. Năm 2020, Gốm Đất Việt đón nhận 2 giải nhất, 1 giải nhì trong Cuộc thi Sáng tạo KHCN nghệ Việt Nam (VIFOTEC); huy chương Vàng do Hội Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) trao tặng. Đầu năm 2022, Tổ hợp Công ty CP Gốm Đất Việt vinh dự đón nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về các công trình KHCN, góp phần xây dựng và bảo vệ xã hội chủ nghĩa.

Cùng với Gốm Đất Việt, trong tất cả các ngành, lĩnh vực kinh tế trên địa bàn tỉnh thời gian qua, cũng đã có rất nhiều thành tựu đạt được nhờ có KHCN và đổi mới sáng tạo. Trong sản xuất và chế biến nông sản, Công ty TNHH Nuôi trồng, sản xuất và chế biến dược liệu Đông Bắc là một trong những ví dụ điển hình của việc ứng dụng các tiến bộ KHCN để nâng cao chất lượng, nâng tầm sản phẩm. Để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường cả trong và ngoài nước về các sản phẩm từ cây dược liệu, năm 2020, Công ty đã đầu tư xây mới, cải tạo, nâng cấp nhà máy đạt chuẩn GMP-WHO với phòng nghiên cứu và phát triển, phòng thí nghiệm, nhà sấy, máy đóng gói quy mô lớn trên diện tích 500m2. Hiện Công ty đã cho ra thị trường hơn 40 sản phẩm được chế biến từ các loại dược liệu đương quy, ngải mọi, thìa canh, giảo cổ lam… Trong đó có 2 sản phẩm được đề cử 5 sao, 14 sản phẩm đã được xếp loại 4 sao, còn lại là 3 sao. Nhiều sản phẩm đã đáp ứng tốt các yêu cầu khắt khe về quy chuẩn, được xuất khẩu ra các thị trường quốc tế; nhiều sản phẩm được người tiêu dùng trong nước tin dùng, đánh giá cao.

Hay như tại Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại thủy sản Quảng Ninh (Bavabi), với dây chuyền máy móc hiện đại, hệ thống vệ sinh, hệ thống đóng lọ tự động khép kín tuyệt đối… để chế biến thủy sản thô trở thành những sản phẩm mang thương hiệu có tên tuổi trên thị trường, như: Tinh hàu, ruốc hàu, ruốc cơ trai, ruốc bề bề, ruốc tép, ruốc cá, ruốc ngao hai cùi… Các sản phẩm của công ty được cung cấp, tiêu thụ rộng rãi, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Bavabi hiện là doanh nghiệp chế biến hải sản duy nhất của Quảng Ninh sở hữu 2 sản phẩm OCOP 5 sao là ruốc hàu Thái Bình Dương và ruốc cơ trai.

Đặc biệt hơn có thể kể đến Công ty TNHH Việt Úc Quảng Ninh - doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản và sản xuất kinh doanh giống thủy sản, cũng hết sức thành công nhờ KHCN. Với dây chuyền ứng dụng công nghệ sản xuất tảo, vi sinh làm thức ăn cho ấu trùng; hệ thống lắng, xử lý nước tuần hoàn, hệ thống lọc bằng tia UV; công nghệ chọn lọc tôm bố mẹ; phòng xét nghiệm Real-time PCR đủ năng lực xét nghiệm 9 loại bệnh trên tôm theo tiêu chuẩn quốc tế… Công ty TNHH Việt Úc Quảng Ninh đã đưa ra thị trường nguồn giống có chất lượng nâng cao rõ rệt qua từng năm cả về công suất và chất lượng; tên tuổi, uy tín của Công ty TNHH Việt Úc Quảng Ninh đã từng bước được xây dựng trong lòng người nông dân không chỉ của Quảng Ninh mà còn trong khu vực và cả nước…

Những ví dụ điển hình trên là những minh chứng rõ nét nhất cho hiệu quả của việc tích cực, nỗ lực không ngừng trong đổi mới sáng tạo, ứng dụng sâu các thành tựu của KHCN vào hoạt động sản xuất, kinh doanh. Hướng đi này không chỉ đem lại hiệu quả thiết thực, to lớn cho chính doanh nghiệp, đem lại lợi ích cho người tiêu dùng, mà còn là một xu thế tất yếu để nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh sản phẩm, bảo đảm cho kinh tế của tỉnh phát triển bền vững.

Tiếp tục là động lực cho tăng trưởng mới

Xác định tầm quan trọng của KHCN và đổi mới sáng tạo, thời gian qua, tỉnh Quảng Ninh đã tích cực, chủ động xây dựng và triển khai nhiều chính sách, kế hoạch và chương trình lớn trong nội dung này. Tiêu biểu nhất phải kể đến Nghị quyết số 13-NQ/TU ngày 28/4/2023 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo đến năm 2030. Sau 2 năm triển khai Nghị quyết số 13-NQ/TU, hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo tỉnh Quảng Ninh có những chuyển biến tích cực. Cấp ủy, chính quyền các cấp đã nhận thức được vai trò dẫn dắt của KHCN trong phát triển các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo được thống nhất, đồng bộ từ cấp ủy, chính quyền xuống cơ sở gắn với trách nhiệm người đứng đầu. Công tác tuyên truyền, quán triệt, tổ chức thực hiện Nghị quyết đi vào chiều sâu; công tác kiểm tra, giám sát được quan tâm. Đặc biệt, một số chỉ tiêu đã đạt hoặc vượt so với yêu cầu đặt ra của Nghị quyết (chỉ số TFP duy trì trên 50%, chỉ số PII đứng thứ 6/63 tỉnh, thành phố và tăng 3 bậc so với năm 2023, giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao đạt 33,13%, tăng gần 10% so với năm 2023, trên 90% kết quả nhiệm vụ KHCN được duy trì, ứng dụng; 29 doanh nghiệp KHCN (tăng 5 doanh nghiệp so với năm 2024).

Tuy đã có một số thành tựu nhất định, nhưng tỉnh Quảng Ninh vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế trong triển khai nhiệm vụ phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo. Trong đó đáng kể nhất là thách thức về hạ tầng kỹ thuật và dữ liệu; xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo có sức hấp dẫn; sản xuất các sản phẩm phần cứng và phần mềm KHCN có tính ứng dụng cao trong thực tế; nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ yêu cầu mới của sự phát triển…

Trước thực tế này, Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được ban hành đã đưa ra gợi ý cho tỉnh Quảng Ninh nói riêng và cả nước nói chung về định hướng phát triển mới. Trong đó, từng vấn đề tồn tại, hạn chế, từ hoàn thiện thể chế, chính sách; phát triển hạ tầng KHCN và hạ tầng số; đào tạo nhân lực chất lượng cao… đến đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng KHCN và chuyển đổi số… sẽ được giải quyết từng bước và đồng bộ.

Ngay sau khi Nghị quyết 57-NQ/TW được ban hành, Tỉnh ủy Quảng Ninh đã ban hành chương trình hành động với quyết tâm sẽ đưa Quảng Ninh trở thành một trong các địa phương đi đầu cả nước về ứng dụng, chuyển giao KHCN, đổi mới sáng tạo, với tiềm lực, trình độ KHCN và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở một số lĩnh vực quan trọng. Tỉnh đã thành lập Ban chỉ đạo cấp tỉnh gồm 17 thành viên do đồng chí Bí thư Tỉnh ủy làm Trưởng ban, thể hiện rõ vai trò đầu tàu chính trị trong chỉ đạo xuyên suốt. Tổ giúp việc chuyên trách cũng nhanh chóng được kiện toàn nhằm hỗ trợ triển khai nhiệm vụ trọng tâm một cách hiệu quả, bài bản. Để Nghị quyết 57 được lan tỏa sâu rộng, Quảng Ninh đã tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn tỉnh để quán triệt nội dung, tinh thần của Nghị quyết đến 15.600 cán bộ, đảng viên. Từ đầu năm đến nay, 42 văn bản cũng được ban hành trong toàn tỉnh để triển khai những nhiệm vụ trọng tâm của Nghị quyết 57; 100% huyện ủy, thị ủy, thành ủy, cùng các sở, ban, ngành trọng yếu đều đã xây dựng chương trình hành động cụ thể…

Động thái thể hiện sự quyết tâm của Quảng Ninh trong tạo đột phá về KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đó là việc tỉnh tổ chức Hội nghị ứng dụng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) phục vụ quản trị và phát triển bền vững nhằm tìm kiếm những giải pháp để triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành; số hóa quy trình, hồ sơ tài liệu, kết quả giải quyết TTHC trong các lĩnh vực liên quan đến người dân, doanh nghiệp. Đặc biệt là việc đẩy mạnh ứng dụng AI trong chỉ đạo, điều hành của tỉnh và cấp cơ sở; ứng dụng trong lĩnh vực cửa khẩu, du lịch, y tế, giáo dục, tư pháp, đất đai, nông nghiệp, quản lý đô thị thông minh... Cùng với đó là phương hướng xây dựng cơ chế, chính sách phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập và cạnh tranh. Cũng tại hội nghị này, phong trào “Bình dân học vụ số” được phát động, kêu gọi sự tham gia đồng lòng của toàn thể hệ thống chính trị, các doanh nghiệp, các tổ chức, các nhà khoa học và toàn thể nhân dân cùng nhau quyết tâm học tập, cập nhật, nâng cao nhận thức về chuyển đổi số, kỹ năng số...

Ngoài việc tập trung tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, nhân dân về tinh thần của Nghị quyết 57, trong 9 nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm, tỉnh xác định sẽ ưu tiên hàng đầu việc hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách nhằm tạo lập môi trường thuận lợi cho nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ. Trước mắt, các sở, ngành chức năng đang tích cực rà soát, đề xuất sửa đổi các quy định liên quan đến đất đai, đầu tư, mua sắm công, thuế, tín dụng… thuộc thẩm quyền địa phương, nhằm tháo gỡ rào cản, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp KHCN và hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Sở KH&CN, cho biết: Hiện Sở KH&CN đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành và trình HĐND tỉnh ban hành 4 cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Cụ thể là Nghị quyết về thẩm quyền quyết định mua sắm tài sản của các nhiệm vụ KHCN; quyết định về ủy quyền thực hiện một số nội dung quản lý nhiệm vụ KHCN cấp tỉnh; phân cấp thực hiện một số nội dung quản lý nhiệm vụ KHCN cấp tỉnh; tiêu chuẩn tiêu chí đánh giá dịch vụ công KHCN.

Cùng với đó, Sở Nội vụ cũng đang hoàn thiện hồ sơ và trình tỉnh ban hành chính sách đặc thù để thu hút, tuyển dụng, giữ chân nhân lực về KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm việc trong các cơ quan của hệ thống chính trị. Quảng Ninh đang tích cực hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng KHCN, đổi mới công nghệ thông qua các chính sách ưu đãi và danh mục “13 bài toán lớn” kêu gọi doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam cùng giải quyết.

Song song với cơ chế, chính sách, tỉnh cũng hết sức chú trọng và đang nỗ lực, nhanh chóng xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung của tỉnh và kết nối với 14 nền tảng dữ liệu trọng yếu cấp quốc gia; nghiên cứu triển khai cơ chế thí điểm chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và mô hình thử nghiệm công nghệ (sandbox), tạo hành lang pháp lý linh hoạt cho các doanh nghiệp công nghệ; hướng tới vận hành hiệu quả quỹ phát triển KHCN, nghiên cứu thành lập quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo và đầu tư khởi nghiệp…

Trong 10 năm tới, tỉnh sẽ tập trung phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, hình thành các trung tâm nghiên cứu, vườn ươm công nghệ, khu trình diễn, khu công nghệ cao và mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa viện - trường - doanh nghiệp. Đây sẽ là các không gian sáng tạo, nơi hội tụ trí tuệ và ươm mầm ý tưởng đột phá, nhất là trong các lĩnh vực có tiềm năng lớn như năng lượng sạch, công nghệ sinh học, du lịch thông minh, logistics... Cùng với đó, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số sẽ được ưu tiên triển khai, đi kèm cơ chế đào tạo nhân lực, kết nối với nhà đầu tư thiên thần, quỹ đầu tư và chuyên gia cố vấn để tăng tính cạnh tranh và khả năng phát triển bền vững cho cộng đồng doanh nghiệp địa phương.

Xác định nguồn nhân lực là một trong 5 trụ cột chiến lược, tỉnh Quảng Ninh cũng sẽ triển khai đồng bộ các chiến lược đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số, chú trọng gắn đào tạo với thực tiễn, đặt hàng các cơ sở giáo dục theo nhu cầu nhân lực thực tế của thị trường chuyển đổi số. Các Trường Đại học Hạ Long, Cao đẳng Việt - Hàn sẽ được đầu tư trở thành trung tâm nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao…

Với lộ trình cụ thể, giải pháp đồng bộ và tầm nhìn dài hạn, Quảng Ninh đã và đang thể hiện rõ và quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ lấy KHCN và đổi mới sáng tạo làm động lực tăng trưởng trong kỷ nguyên mới; đưa Quảng Ninh phát triển nhanh, bền vững và toàn diện, trở thành trung tâm KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số hàng đầu cả nước.