Từ thành công của Mưa đỏ đến sức hấp dẫn từ dòng phim cách mạng

Chỉ sau 3 ngày đầu công chiếu, bộ phim truyện điện ảnh “Mưa đỏ” đã vượt mốc doanh thu hơn 100 tỷ đồng - kỷ lục chưa từng có trong lịch sử dòng phim đề tài lịch sử-chiến tranh tại Việt Nam. Trước đó, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” cũng gây tiếng vang mạnh mẽ, vượt mốc doanh thu 160 tỷ đồng.

Hai bộ phim cùng đề tài, ra đời cách nhau chỉ vài tháng và đều thành công là tin vui cho điện ảnh nước nhà. Phim “Mưa đỏ” lấy cảm hứng từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Chu Lai, tái hiện 81 ngày đêm khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Trong khi đó, phim “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” khắc họa cuộc chiến đấu kiên cường dưới lòng đất thép địa đạo Củ Chi năm 1967.

Hai bối cảnh khác nhau nhưng đều tập trung phản ánh hiện thực chiến tranh, thân phận con người và những khát vọng sống, chiến đấu, hy sinh cho Tổ quốc. Điều khá đặc biệt là chính khán giả trẻ đã tạo nên sự lan tỏa cho những bộ phim này. Họ xúc động trước cách kể chuyện giàu cảm xúc mà gần gũi khiến lịch sử chạm tới trái tim. Khi đó, trải nghiệm điện ảnh cũng chính là hành trình tiếp nối ký ức dân tộc.

Lâu nay, dòng phim đề tài lịch sử thường gắn với định kiến khó xem, khó bán vé. Song, doanh thu kỷ lục của một số bộ phim gần đây cho thấy, nếu nghệ thuật đủ sức thuyết phục, kỹ thuật điện ảnh được nâng tầm thì tác phẩm hoàn toàn có thể chinh phục số đông. Không phải ngẫu nhiên mà các suất chiếu của hai bộ phim đều kín khán giả. Hiện thực khốc liệt của chiến tranh được tái hiện, những chi tiết đầy ám ảnh, sức cuốn hút của bối cảnh, âm nhạc… đã hòa quyện, tạo nên trải nghiệm vừa dữ dội vừa nhân văn.

Đáng chú ý là những tác phẩm trên đều ra đời trong bối cảnh đất nước kỷ niệm những mốc son lịch sử lớn: 50 năm Ngày Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước; 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. “Mưa đỏ” được Quân ủy Trung ương-Bộ Quốc phòng chỉ đạo sản xuất, kịch bản của nhà văn Chu Lai, đạo diễn là Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền. “Địa đạo” được đạo diễn Bùi Thạc Chuyên và các nhà đầu tư tư nhân dành nhiều tâm huyết. Sự cộng hưởng giữa Nhà nước và tư nhân, giữa ký ức hào hùng với sáng tạo nghệ thuật đã tạo nên sức sống mới cho dòng phim cách mạng.

Ngoài thành công về doanh thu, giá trị ý nghĩa mà hai bộ phim mang đến chính là việc góp phần thay đổi góc nhìn của công chúng về phim lịch sử. Với những nỗ lực đáng ghi nhận, các nhà làm phim đã cho thấy, khi tâm huyết và sáng tạo, phim đề tài lịch sử hoàn toàn có thể trở thành “dòng chảy chủ lưu” trong đời sống hiện tại chứ không chỉ là ký ức, hoài niệm. Những kỷ lục về doanh thu, phản hồi tích cực từ khán giả cũng như các giải thưởng điện ảnh uy tín là phần thưởng xứng đáng cho những người làm nghệ thuật đã dám dấn thân vào con đường khó.

Cùng khai thác đề tài chiến tranh cách mạng, song mỗi bộ phim lại có điểm khác biệt. Về nghệ thuật, “Mưa đỏ” gây ấn tượng bởi quy mô hoành tráng: Những đại cảnh chiến trận, sự khốc liệt của bom đạn, bầu không khí đỏ lửa của Thành cổ Quảng Trị; chú trọng tái hiện tầm vóc lịch sử, đồng thời khắc họa số phận con người bi tráng. Ở góc độ khác, tác phẩm của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên tập trung nhiều vào sự khắc nghiệt của đời sống thường nhật và chiến đấu trong lòng đất thép, xây dựng tâm lý nhân vật bằng những chi tiết nhỏ bé nhưng ấn tượng: Một bữa cơm trong bóng tối, bài ca ám ảnh, nỗi đau và khát vọng thầm lặng, mãnh liệt…

Về phản ứng khán giả, “Mưa đỏ” có lợi thế dễ tiếp cận hơn: Cốt truyện rõ ràng, cảm xúc trực tiếp, dễ lan tỏa, vì vậy nhanh chóng cán mốc doanh thu hơn 100 tỷ đồng chỉ trong ba ngày. “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” theo lối nghệ thuật “không thỏa hiệp”, đòi hỏi người xem đồng hành, suy tư. Tuy nhiên, chính điều này khiến bộ phim được đánh giá cao về giá trị nghệ thuật, nhiều khán giả xem đi xem lại và hứa hẹn thành công theo hướng dài hơi, bền vững.

Chọn các hướng tiếp cận, khai thác khác nhau nhưng các phim đều hướng tới cùng mục tiêu: Đưa lịch sử dân tộc đến gần với khán giả hôm nay, đồng thời mở ra cơ hội để điện ảnh chuyển mình. Làm thế nào để phim về lịch sử vừa hấp dẫn vừa giữ được chiều sâu và giá trị nghệ thuật là câu hỏi được đặt ra sau các hiện tượng phim được khán giả quan tâm.

Theo đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Nhật Minh, một tác phẩm điện ảnh nói riêng và văn học nghệ thuật nói chung, nhất định cần phải chạm tới trái tim khán giả. Do vậy, ngoài tái hiện sự kiện, cần đi sâu vào thân phận con người. Ở đó, những người lính, đồng bào ta đều hiện lên với vẻ bình dị mà phi thường. Đó là hướng đi cần được khai thác sâu sắc hơn để lịch sử được kể bằng số phận và khát vọng. Các nhà làm phim cũng cho rằng, nhu cầu khán giả ngày càng cao cho nên ngoài câu chuyện hay, họ cần trải nghiệm tốt về hình ảnh, âm thanh. Điện ảnh nhất thiết phải có sự đầu tư công nghệ và đội ngũ hậu kỳ chuyên nghiệp.

Bên cạnh đó, không thể phủ nhận, sức lan tỏa của một bộ phim còn ở cách truyền thông. Những trailer cuốn hút, MV nhạc phim, giao lưu nghệ sĩ, clip viral trên mạng xã hội… đều có thể đưa câu chuyện lịch sử trở nên gần gũi, dễ tiếp cận hơn.

Đáng chú ý, việc ra mắt phim hướng tới những dịp kỷ niệm trọng đại của đất nước cũng giúp khán giả cảm nhận rõ hơn ý nghĩa của tác phẩm trong cảm hứng tri ân lịch sử. Điện ảnh cũng cần đồng hành với giáo dục bằng các dự án đưa phim vào trường học, tổ chức chiếu phim, giao lưu với đạo diễn, diễn viên…

Điện ảnh song hành cùng lịch sử sẽ tạo nên nhịp cầu nối bền vững giữa ký ức và hiện tại, hướng tới tương lai. Chính từ khát vọng sáng tạo, tinh thần lao động nghệ thuật nghiêm túc và ý thức sâu sắc về trách nhiệm cống hiến của các nhà làm phim, dòng phim lịch sử có cơ hội khẳng định được chỗ đứng, trở thành trụ cột lâu dài của điện ảnh để vừa là tiếng nói nghệ thuật, cũng là nhịp đập tâm hồn dân tộc.