Đưa bảo tàng đến gần hơn với công chúng

Hòa nhịp cùng xu hướng đổi mới, đưa bảo tàng đến gần hơn với công chúng đương đại, Bảo tàng Quảng Ninh đã chủ động tổ chức các triển lãm chuyên đề kết hợp làng nghề truyền thống và hoạt động trải nghiệm, đặc biệt hướng tới đối tượng học sinh, trẻ em. Hướng đi này không chỉ nâng cao giá trị giáo dục mà còn mở ra cơ hội thu hút khách tham quan một cách bền vững.

Ngày nay, bảo tàng không chỉ đơn thuần là nơi lưu giữ những hiện vật tĩnh lặng, mà đang dần trở thành không gian “kể chuyện lịch sử” bằng những trải nghiệm tương tác, sống động và gần gũi. Đã nhiều lần đến Bảo tàng Quảng Ninh nhưng đây là lần đầu tiên em Nguyễn Diệu Linh (7 tuổi, TP Hạ Long) được trải nghiệm làm hoa giấy và tô tượng ông Táo. Hoạt động thú vị này nằm trong khuôn khổ Triển lãm chuyên đề “Áo dài Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử”.

Tỉ mỉ tô từng đường nét trên bức tượng Ông Táo, Diệu Linh chia sẻ: “Hôm nay em được chọn những bông hoa giấy mà em thích để làm thành bó hoa! Em còn được tô màu tượng ông Táo nữa. Cô hướng dẫn viên nói với em, ông Táo là người giữ bếp cho nhà mình luôn ấm áp. Ông còn nhắc mọi người yêu thương nhau và nhớ ơn ông bà tổ tiên.”

Bảo tàng Quảng Ninh thuộc top bảo tàng đón khách nhiều nhất và có doanh thu cao nhất cả nước. Với khoảng 60.000 hiện vật, trong đó có 5 bộ sưu tập tiêu biểu của tỉnh và 12 hiện vật được công nhận là Bảo vật Quốc gia, kiến trúc hiện đại, thiết kế độc đáo là điểm hấp dẫn du khách đến với Bảo tàng Quảng Ninh. Năm 2024, Bảo tàng đón trên 750.000 lượt khách tham quan. Với nỗ lực làm mới hoạt động của bảo tàng, biến bảo tàng thành sân khấu ký ức và sân chơi trải nghiệm cho du khách, đặc biệt đối tượng khách là trẻ em, từ năm 2020 đến nay, Bảo tàng đã tổ chức hơn 20 cuộc triển lãm chuyên đề.

Bảo tàng Quảng Ninh cũng triển khai nhiều hoạt động trải nghiệm và sáng tạo tại ngay chính không gian trưng bày với các sân chơi bổ ích, thú vị cho các em nhỏ cũng như khách tham quan, như: “Tìm hiểu lịch sử Quảng Ninh qua hiện vật bảo tàng”, “Đêm hội Trăng rằm - Trải nghiệm cùng bé”, “Bé làm nghệ nhân nhí”, “Team building”, giới thiệu nghề đan thuyền nan Hưng Học, trải nghiệm nghề làm gốm…Qua nỗ lực làm mới các hoạt động, du khách đến với Bảo tàng Quảng Ninh sẽ có được trải nghiệm đa giác quan, không chỉ được nhìn mà còn được sờ, chạm, nắm, sáng tạo. Sự tương tác giữa bảo tàng và du khách vì thế cũng cao hơn.

Ông Đỗ Quyết Tiến, Giám đốc Bảo tàng Quảng Ninh cho biết: “Bảo tàng Quảng Ninh sẽ tiếp tục quan tâm chỉnh lý không gian trưng bày, phát huy lợi thế của công nghệ hiện đại và tổ chức sát hạch, tập huấn, nâng cao trình độ, nghiệp vụ cho đội ngũ thuyết minh viên; đầu tư xây dựng các trải nghiệm hấp dẫn với trẻ em. Để khi đến với Bảo tàng Quảng Ninh các em không chỉ được học mà chơi, chơi mà học mà còn thêm hiểu, thêm yêu truyền thống và bản sắc văn hóa Quảng Ninh. Chúng tôi hướng tới đưa Bảo tàng Quảng Ninh trở thành một điểm đến du lịch giáo dục, không chỉ truyền bá tri thức mà còn nuôi dưỡng tình yêu văn hóa dân tộc, nâng cao kỹ năng sống và làm giàu cảm xúc cho thế hệ trẻ”.

Gia tăng trải nghiệm giúp bảo tàng trở nên sống động và gần gũi với công chúng hơn. Đây đồng thời là hướng đi được khuyến khích mạnh mẽ trong giáo dục hiện đại và phát triển bảo tàng đương đại. Các trải nghiệm sáng tạo trong bảo tàng không chỉ phục vụ hiện tại mà còn gieo mầm cho một thế hệ công chúng tương lai, những người yêu di sản, hiểu lịch sử và có nhu cầu quay lại.

Trên thực tế, so với hoạt động trưng bày truyền thống, những triển lãm chuyên đề kết hợp hoạt động trải nghiệm hoặc ứng dụng công nghệ có tính tương tác cao thường thu hút và hấp dẫn trẻ em hơn. Tuy nhiên để có thể xây dựng những trải nghiệm này trở thành sản phẩm có tính ổn định, phục vụ cùng lúc nhiều trẻ em mà chất lượng không sụt giảm thì dịch vụ của bảo tàng cần được nâng cấp và cải thiện hơn nữa. Đội ngũ nhân sự của Bảo tàng cần được đào tạo, tập huấn về thiết kế trải nghiệm, vận hành sản phẩm cũng như am hiểu tâm lý trẻ em.

Theo PGS, TS Nguyễn Văn Huy, Nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học: Bảo tàng đang chuyển mình, trở thành trung tâm giáo dục và trải nghiệm sống động. Bảo tàng là nơi tập hợp đa ngành, đa nghề với 3 trục chính là khoa học, nghệ thuật, công nghệ. Đây được coi như “chân kiềng” để vươn tới xây dựng bảo tàng hiện đại. Hoạt động của bảo tàng hiện đại ngày nay chuyển từ lấy hiện vật làm trung tâm sang lấy con người làm trung tâm.

“Bảo tàng sống với trải nghiệm” và trải nghiệm mang tới sức sống mới cho bảo tàng. Đây không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một định hướng phát triển cốt lõi. Thay vì chỉ là nơi lưu giữ hiện vật tĩnh lặng, bảo tàng đang dần trở thành không gian để sống, để học và để ghi nhớ – nơi lịch sử, văn hóa được kể lại một cách thân thiện, gần gũi, tạo nên sự gắn bó tự nhiên với du khách và tăng khả năng quay trở lại bảo tàng của du khách và từ đó bảo tàng sẽ trở thành điểm hẹn văn hóa thân thuộc thay vì là điểm đến một lần cho biết.