Tích cực tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện năng lượng tái tạo

Chiều 12/12, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị trực tuyến công bố và triển khai Nghị quyết của Chính phủ về chủ trương, phương hướng tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án điện năng lượng tái tạo. Cùng dự có các Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Hòa Bình và Trần Hồng Hà; đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan Trung ương. Hội nghị được truyền trực tuyến tới 27 tỉnh, thành phố có các dự án điện năng lượng tái tạo.

Phát biểu ý kiến khai mạc Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh hiện nay là thời điểm cuối năm, chúng ta hoàn thành 15/15 chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội đặt ra, tạo đà, tạo lực, khí thế, niềm tin để bước vào năm 2025, năm cuối cùng thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng. Chủ trương của Chính phủ phấn đấu tăng trưởng hơn 8%.

Thủ tướng cũng vui mừng khi các địa phương cũng ban hành Nghị quyết để quyết tâm phấn đấu đạt mức tăng trưởng năm 2025 cao hơn năm 2024. Tuy nhiên, Thủ tướng cũng nhìn nhận, tăng trưởng kinh tế cao sẽ kéo theo tăng trưởng cao về điện bởi mức tăng trưởng về điện phải cao hơn mức tăng trưởng GDP 1,5 lần mới đáp ứng được nhu cầu.

Theo Thủ tướng, những năm tới, chúng ta phát triển nền kinh tế dựa chuyển đổi số, công nghệ cao, dữ liệu số… thì tăng trưởng điện đòi hỏi cao hơn nữa. Đây là quy luật đã được tổng kết qua thực tiễn ở nước ta và trên thế giới.

Do đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế đi đôi với tốc độ tăng trưởng điện phải hài hòa với nhau mới bảo đảm tăng trưởng chung. Chỉ số tăng trưởng kinh tế sẽ kéo một loạt tăng trưởng khác, như tăng năng suất lao động, thu nhập bình quân đầu người. Thủ tướng nhắc lại bài học khi để xảy ra tình trạng thiếu điện cục bộ ở miền Bắc trong dịp nắng nóng năm 2023 để thấy điện có vai trò trong thúc đẩy kinh tế phát triển.

Bên cạnh đó, Thủ tướng cũng nêu lại những điểm sáng về phát triển cơ sở hạ tầng điện như đầu tư xây dựng Đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch-Phố Nối, đạt tiến độ nhanh nhất, bảo đảm chất lượng tốt, được thử thách qua cơn bão số 3 vừa qua, không đội vốn. Từ đó có những bài học kinh nghiệm để chỉ đạo những dự án khác trong phát triển điện.

Bên cạnh đó, chúng ta nhận thấy có những dự án năng lượng tái tạo bị tạm dừng, chậm tiến độ đưa vào khai thác sử dụng. Nguồn lực này cũng rất lớn, cần nhanh chóng triển khai đưa vào khai thác sử dụng trên Thủ tướng hài hòa lợi ích của chỉ đạo, người dân, nhà đầu tư. Phát huy tối đa hiệu quả đầu tư các dự án, chống lãng phí như tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Trên tinh thần đó, Thủ tướng chỉ đạo đã cử Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cùng đoàn công tác làm việc với các tỉnh, thành phố. Đến nay, qua rà soát, được biết đến hết năm 2023, tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) trong hệ thống điện là 21.664 MW, chiếm khoảng 27%; sản lượng điện phát của nguồn điện (gió, mặt trời mặt đất, mặt trời mái nhà) lũy kế năm khoảng 27.317 triệu kWh, chiếm tỷ trọng công suất khoảng 12,75% hệ thống điện.

Những kết quả này góp phần thực hiện định hướng trong Quy hoạch điện VIII, cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 và bảo đảm an ninh năng lượng.

Hiện nay, chúng ta nhận thấy hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, trong quá trình triển khai có những điểm mới, những vấn đề phức tạp, do đó có tình trạng thực tiễn đi trước văn bản quy phạm pháp luật cũng là đương nhiên; việc phát triển năng lượng điện mặt trời, điện gió triển khai nhanh, có tích cực nhưng cũng có vướng mắc, thậm chí có cả sai lầm.

Qua công tác thanh tra của Chính phủ đã, các sai phạm đã được chỉ ra ở Kết luận 1027. Các sai phạm trên cần được bóc tách, xử lý trách nhiệm cụ thể đối với các cá nhân liên quan. Tuy nhiên, quy mô các dự án đã đầu tư sơ bộ lên tới 308.409 tỷ đồng, tương đương khoảng 13 tỷ USD.

Do đó việc chậm trễ không đưa các dự án vào khai thác sử dụng sẽ gây lãng phí rất lớn đối với nguồn lực xã hội: không tận dụng được nguồn điện sẵn có để bù đắp, bảo đảm cung ứng điện, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng năm 2025 phải trên 8%, tăng trưởng điện phải ở mức 12-13%; hệ luỵ có thể gây nguy cơ đổ vỡ, mất khả năng thanh toán, không trả nợ được ngân hàng, dẫn đến phá sản, các doanh nghiệp, người dân mất tiền bạc, ảnh hưởng môi trường đầu tư kinh doanh.

Vừa qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện năng lượng tái tạo. Ngày 7/12/2024, Chính phủ đã họp và thống nhất ban hành Nghị quyết về chủ trương, phương hướng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện năng lượng tái tạo.

Thủ tướng khẳng định chúng ta không hợp thức hóa những người làm sai nhưng phải giải pháp cho những công trình đã đầu tư hoàn chỉnh, cần khai thác để không lãng phí nguồn lực của xã hội. Đây là sự nỗ lực của Chính phủ trong thời gian qua đã lắng nghe các ý kiến của các doanh nghiệp, các bộ, ngành, địa phương và quyết tâm giải quyết, tháo gỡ.

Hội nghị này nhằm triển khai công tác trên một cách đồng bộ, Chính phủ đã ra chủ trương để tháo gỡ, các doanh nghiệp không được chạy chọt; cứ theo tinh thần này, các địa phương phải cùng với các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Thủ tướng nhấn mạnh đặc biệt nghiêm cấm không được “chạy chọt”, dễ sinh ra tiêu cực, tham nhũng; ai chạy chọt sẽ bị các cơ quan chức năng xử lý nghiêm. Hội nghị này, chúng ta thống nhất quan điểm, tư tưởng chỉ đạo, giải pháp, chất lượng, mục tiêu, lộ trình, trên cơ sở đó cùng nhau giải quyết.

Những sai sót vi phạm nhất định phải được khắc phục; các dự án nhất định phải triển khai, hoàn thành và đưa vào vận hành, tránh lãng phí nguồn lực của xã hội, do đó các cấp, các ngành phải khẩn trương vào cuộc để xử lý, giải quyết theo thẩm quyền, không né tránh, không đùn đẩy trách nhiệm, không sợ liên lụy sai phạm; các sai phạm trước đây đã được bóc tách xử lý; do đó các cấp, các ngành phải chủ động thực hiện các giải pháp; việc tháo gỡ, xử lý vướng mắc phải được thực hiện công khai, minh bạch, không để xảy ra tham nhũng, tiêu cực; thống nhất tư tưởng chỉ đạo; nghiêm cấm việc “chạy chọt”, nghiêm cấm việc gây khó khăn, phiền hà, sách nhiễu.

* Thực hiện Kết luận số 77-KL/TW ngày 2/5/2024 về “Đề án Phương án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong các kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án tại một số tỉnh, thành phố" và Kết luận số 97-KL/TW tại Hội nghị Trung ương 10, Thủ tướng đã thành lập Ban chỉ đạo (Quyết định 1250/QĐ-TTg ngày 23/10/2024 về rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến các dự án) và Tổ Công tác bao gồm lãnh đạo các bộ, ngành: Công Thương, Công an, Tư pháp, Thanh tra Chính phủ, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp...

Trên cơ sở báo cáo, đề xuất và ý kiến đồng thuận của các Bộ, cơ quan liên quan và 27 địa phương tại hội nghị ngày 19/10/2024 (về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện năng lượng tái tạo do Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình chủ trì tại Nha Trang tỉnh Khánh Hòa), Ban Chỉ đạo và Tổ công tác đã tổ chức nhiều cuộc họp để trao đổi thảo luận về các giải pháp tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc và tổng hợp ý kiến bằng văn bản của các bộ, ngành địa phương (theo Văn bản số 4341/VPCP-CN ngày 25/10/2024) về việc xin ý kiến Bộ Chính trị về chủ trương, phương hướng tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc đối với các dự án điện năng lượng tái tạo.

Thực hiện nhiệm vụ được giao tại văn bản số 5001/VPCP-CN ngày 06 tháng 12 năm 2024 của Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương thay mặt Tổ công tác đã có Báo cáo số 1070/BC-BCT ngày 7/12/2024 gửi Chính phủ về chủ trương, phương hướng tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án điện năng lượng tái tạo.

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11 ngày 7/12/2024, Chính phủ đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về chủ trương, phương hướng tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án điện năng lượng tái tạo, với các nội dung cơ bản như sau:

Các sai phạm, vướng mắc: thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam', Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành một số cơ chế khuyến khích phát triển điện năng lượng tái tạo.

Nhờ đó, việc phát triển điện năng lượng tái tạo đã được thúc đẩy, đạt được những kết quả nhất định. Đến hết năm 2023, tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) trong hệ thống điện là 21.664 MW, chiếm khoảng 27%; sản lượng điện phát của nguồn điện (gió, mặt trời mặt đất, mặt trời mái nhà) lũy kế năm khoảng 27.317 triệu kWh, chiếm tỷ trọng khoảng 12,75% hệ thống điện. Những kết quả này góp phần thực hiện định hướng trong Quy hoạch điện VIII, cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26 đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 và bảo đảm an ninh năng lượng.

Thực hiện chủ trương phát triển năng lượng tái tạo là giải pháp mới, chưa có tiền lệ, thiếu kinh nghiệm, hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh nên quá trình triển khai còn phát sinh một số sai phạm đã được Thanh tra Chính phủ kết luận cụ thể tại Kết luận số 1027. Chủ yếu là một số sai phạm sau:

Hưởng cơ chế giá khuyến khích không đúng đối tượng tại Nghị quyết số 115/NQ-CP và Thông báo số 402/TB-VPCP ngày 22/11/2019 (14 dự án điện mặt trời trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận). Công nhận ngày vận hành thương mại và hưởng giá FIT khi chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu công trình xây dựng của chủ đầu tư (173 nhà máy/phần nhà máy điện mặt trời, điện gió nối lưới). Chồng lấn quy hoạch khoáng sản (20 dự án); Chồng lấn quy hoạch thủy lợi và vùng tưới (5 dự án); Chồng lấn quy hoạch đất quốc phòng (1 dự án); Trình tự, thủ tục hồ sơ về đất đai (40 dự án). Đầu tư điện mặt trời mái nhà trên đất nông nghiệp, lâm nghiệp dưới mô hình đầu tư trang trại nuôi trồng (413 dự án/hệ thống điện mặt trời mái nhà với công suất lớn); ngoài ra còn một số sai phạm khác.

Bộ Công Thương cũng đề xuất 6 nhóm giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện năng lượng tái tạo, gồm:

Cho phép bổ sung quy hoạch để triển khai thực hiện trong trường hợp dự án không có nội dung vi phạm các quy định liên quan đến an ninh quốc phòng, quy hoạch các công trình, dự án trọng điểm quốc gia.

Đối với các dự án có sai phạm về quy trình, thủ tục liên quan đến đất đai, xây dựng công trình thì cho phép hoàn thiện theo quy định của pháp luật.

Đối với các dự án vi phạm các quy hoạch về khoáng sản, thủy lợi, quốc phòng... thì thực hiện đánh giá hiệu quả kinh tế-xã hội giữa việc thực hiện quy hoạch và thực hiện dự án để điều chỉnh quy hoạch bị chồng lấn cho phù hợp hoặc tích hợp và thực hiện đồng thời cả dự án điện năng lượng tái tạo và quy hoạch liên quan (lưỡng dụng quy hoạch).

Đối với các dự án đang được hưởng giá FIT có vi phạm theo Kết luận của cơ quan có thẩm quyền do không đáp ứng đầy đủ các điều kiện được hưởng giá FIT thì không được hưởng giá FIT ưu đãi mà phải xác định lại giá mua bán điện theo quy định; thu hồi lại các khoản giá FIT ưu đãi đã được hưởng không đúng thông qua bù trừ thanh toán tiền mua điện.

Đối với các dự án điện mặt trời mái nhà xây dựng trên đất nông, lâm nghiệp với công suất lớn dưới mô hình đầu tư trang trại nuôi trồng mà đất chưa phù hợp để làm trang trại thì yêu cầu các chủ đầu tư:

Thực hiện đầy đủ thủ tục xây dựng, đầu tư trang trại nuôi trồng kết hợp với thực hiện dự án điện năng lượng tái tạo theo quy định của pháp luật. Thực hiện ngay các nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước theo quy định. Trường hợp cơ quan có thẩm quyền xác định vi phạm về đất để làm trang trại thì không được hưởng giá FIT ưu đãi mà phải xác định lại giá mua bán điện theo quy định; thu hồi lại các khoản giá FIT ưu đãi đã được hưởng không đúng thông qua bù trừ thanh toán tiền mua điện. Thực hiện đầy đủ các hoạt động trang trại nuôi trồng theo đúng đăng ký đầu tư ban đầu.

Đối với đối tượng được nêu tại mục (4) và (5) nêu trên, cơ quan có thẩm quyền ban hành quy định về mua bán điện khi cấp có thẩm quyền xác định dự án bị thu hồi giá FIT ưu đãi để làm căn cứ bù trừ thanh toán tiền mua điện.