Sửa Nghị định 24 về kinh doanh vàng: Phân định vàng, thau

Ngân hàng Nhà nước mới đây lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Nghị định 24 về kinh doanh vàng với nhiều điểm đáng chú ý. Tuy nhiên, các doanh nghiệp, chuyên gia cho rằng, phải thay đổi mạnh mẽ hơn thì tình trạng nhốn nháo của thị trường mới chấm dứt.

Ngân hàng Nhà nước thừa nhận sau hơn 10 năm triển khai các giải pháp quản lý thị trường vàng theo Nghị định 24, thị trường vàng trong nước bắt đầu bộc lộ một số hạn chế về cơ chế quản lý sản xuất vàng miếng, cơ chế cấp phép nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ.

Nhiều bất cập

Trong báo cáo về thị trường vàng gửi kèm dự thảo sửa đổi Nghị định 24, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, sau 13 năm triển khai các giải pháp quản lý thị trường vàng theo Nghị định 24, hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng được kiểm soát chặt chẽ. Vàng miếng gần như không còn được sử dụng là phương tiện thanh toán và đo lường giá trị.

Các tổ chức tín dụng không còn được huy động và cho vay vốn bằng vàng, nhờ đó giảm phương tiện thanh toán bằng vàng trong lưu thông, góp phần ổn định thị trường ngoại hối, loại bỏ rủi ro về vàng trong hệ thống tổ chức tín dụng. Việc kiểm soát thị trường vàng cũng giúp quy mô dự trữ ngoại hối nhà nước tăng đáng kể so với trước Nghị định 24.

Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước thừa nhận sau hơn 10 năm triển khai các giải pháp quản lý thị trường vàng theo Nghị định 24, thị trường vàng trong nước bắt đầu bộc lộ một số hạn chế về cơ chế quản lý sản xuất vàng miếng, cơ chế cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ.

Hiện trên thị trường có hiện tượng chênh lệch cao giữa giá vàng miếng trong nước và giá quốc tế tại một số thời điểm kéo theo nguy cơ buôn lậu vàng qua biên giới, tác động đến tỷ giá USD/VND trên thị trường tự do.

“Việc tiếp tục phụ thuộc vào Công ty SJC trong khi hiện nay công nghệ, thiết bị đã lỗi thời, gây khó khăn cho NHNN trong việc chủ động nguồn cung vàng miếng SJC trong trường hợp cần phải can thiệp với khối lượng lớn. Điều này khiến thị trường phụ thuộc vào nguồn cung từ NHNN và dẫn tới NHNN phải sử dụng nguồn lực từ dự trữ ngoại hối để nhập khẩu vàng nhằm can thiệp, bình ổn thị trường nếu vẫn giữ cơ chế hiện nay”, NHNN cho hay.

Cơ quan này cũng cho biết, từ 2014 đến trước năm 2024, NHNN không cung cấp thêm vàng miếng SJC ra thị trường nên có hiện tượng một số doanh nghiệp, tổ chức tín dụng lợi dụng chức năng kinh doanh vàng để kinh doanh trái phép, hợp thức hoá vàng lậu, trốn thuế, tung tin thất thiệt gây ảnh hưởng tâm lý của người dân về giá vàng và ngoại tệ để đầu cơ trục lợi.

Một bất cập khác của thị trường vàng được NHNN chỉ rõ, Nghị định 24 chưa có quy định phân biệt rõ ràng giữa khái niệm về vàng miếng và vàng trang sức mỹ nghệ.

Hiện trên thị trường, các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm vàng trang sức mỹ nghệ có tính chất đầu tư, tích lũy tương tự với vàng miếng; trong đó có những sản phẩm như Âu Vàng Phúc Long, Kim Giáp... của công ty DOJI có giá ngang bằng với giá vàng miếng SJC và được đổi sang vàng miếng SJC.

“Qua công tác thanh tra, kiểm tra, phát hiện nhiều trường hợp mua vàng nguyên liệu không rõ nguồn gốc để sản xuất các sản phẩm vàng trang sức mỹ nghệ hàm lượng 99,99%, có tính chất tương tự như vàng miếng, có giá tương đương vàng miếng.

Hiện tượng này xảy ra trong bối cảnh giá vàng thế giới tăng liên tục, chênh lệch giá vàng miếng SJC và giá vàng thế giới ở mức cao”, NHNN chỉ rõ.

Bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng

Để khắc phục những vấn đề của thị trường và vá “lỗ hổng” của Nghị định 24, NHNN đề xuất bãi bỏ khoản 3 Điều 4. Theo đó, xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu, nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Cùng đó, sửa đổi, bổ sung khoản 6 Điều 4 với quy định hoạt động sản xuất vàng miếng là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được NHNN cấp giấy phép.

Các doanh nghiệp, tổ chức tín dụng đủ điều kiện để sản xuất vàng miếng và đủ điều kiện với vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng trở lên sẽ được NHNN cấp phép nhập khẩu vàng. Các doanh nghiệp, cùng với việc được cấp phép sản xuất vàng miếng, sẽ phải chịu trách nhiệm bảo hành sản phẩm cũng như trách nhiệm đối với các sản phẩm của mình sản xuất ra.

Việc sửa đổi các quy định này sẽ giúp thị trường có thêm nhiều thương hiệu vàng miếng mới. Sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sẽ giúp chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới được thu hẹp. Về mặt quản lý, NHNN sẽ điều tiết hạn mức nhập khẩu vàng thông qua các việc thực hiện ổn định kinh tế vĩ mô cũng như thực hiện chính sách tiền tệ và thực tế hoạt động ở thị trường vàng.

Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 24 đã bổ sung trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, các bộ ngành và địa phương trong quản lý thị trường vàng. Theo đó, NHNN sẽ phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan thiết lập hệ thống thông tin, xây dựng, lưu trữ dữ liệu về thị trường vàng, kết nối cung cấp thông tin cho cơ quan liên quan nhằm tăng tính minh bạch, hỗ trợ hiệu quả công tác quản lý.

NHNN sẽ điều tiết hạn mức nhập khẩu vàng thông qua ổn định kinh tế vĩ mô cũng như thực hiện chính sách tiền tệ và thực tế hoạt động ở thị trường vàng. Để quản lý hoạt động mua bán vàng, NHNN bổ sung khoản 10 vào Điều 4 quy định việc thanh toán mua, bán vàng có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên phải được thực hiện thông qua tài khoản thanh toán của khách hàng và tài khoản thanh toán của doanh nghiệp kinh doanh vàng mở tại ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Không nên thêm giấy phép quản lý

Góp ý cho dự thảo sửa đổi Nghị định 24, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, đã tham khảo ý kiến của nhiều doanh nghiệp và nhận thấy cần tiếp tục “cởi trói” cho thị trường.

Theo đó, việc yêu cầu doanh nghiệp sản xuất vàng miếng phải có thêm giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng là chưa hợp lý, bởi đây là hai loại hình hoạt động khác nhau. Sản xuất là hoạt động trong khâu đầu của chuỗi cung ứng, còn mua bán là hoạt động thương mại.

Việc gộp hai loại giấy phép vào một yêu cầu làm phát sinh hiện tượng “giấy phép lồng trong giấy phép”, gây tăng chi phí tuân thủ và thời gian làm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.

Cùng với đó, quy định doanh nghiệp phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng trở lên mới được cấp phép sản xuất vàng miếng là không hợp lý. Yêu cầu số vốn này là rào cản quá lớn, sẽ loại bỏ phần lớn doanh nghiệp khỏi khả năng tham gia thị trường.

“Việc này có thể dẫn đến tình trạng chỉ có một số ít doanh nghiệp có thể tham gia thị trường, làm hạn chế tính cạnh tranh, không đa dạng hóa được nguồn cung, từ đó ảnh hưởng đến quyền lợi và sự lựa chọn của người dân”, VCCI cho hay.

Cơ quan này cũng cho rằng, dự thảo Nghị định hiện vẫn duy trì các điều kiện kinh doanh đối với hoạt động kinh doanh vàng trang sức, thủ công mỹ nghệ là chưa phù hợp, cần được rà soát và điều chỉnh do không phù hợp với quy định của Luật Đầu tư.

VCCI cho rằng Điều 14 dự thảo quy định hoạt động nhập khẩu vàng miếng theo hướng kiểm soát nhiều tầng nấc, gồm: Giấy phép xuất nhập khẩu vàng; Hạn mức xuất nhập khẩu hàng năm; Giấy phép xuất nhập khẩu cho từng lần. Việc đồng thời yêu cầu các loại giấy phép nói trên sẽ tạo ra nhiều “giấy phép con”, làm gia tăng thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ và gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Vì vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi theo hướng đơn giản hoá thủ tục đồng thời vẫn đáp ứng yêu cầu quản lý. Cụ thể, cần bỏ giấy phép xuất nhập khẩu vàng.