Ngành gỗ chủ động ứng phó phòng vệ thương mại

Mục tiêu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam đạt 18 tỷ USD. Đây là nhiệm vụ không đơn giản, nhất là trong bối cảnh xu thế bảo hộ thương mại tại nhiều thị trường ngày càng tăng, các vụ kiện phòng vệ thương mại phức tạp hơn. Ngành gỗ cần có sự chủ động để kịp thời ứng phó với biến động thương mại thế giới.

Tính từ đầu năm đến nay, diện tích rừng trồng mới tập trung trên cả nước đạt khoảng hơn 153 nghìn ha; sản lượng gỗ đạt 11,1 triệu m3. Trong bối cảnh phòng vệ thương mại gia tăng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện các chính sách, tạo điều kiện để doanh nghiệp gỗ ổn định sản xuất, tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng.

Đa dạng hóa thị trường, mặt hàng xuất khẩu

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giá trị xuất khẩu gỗ và các sản phẩm từ gỗ tính từ đầu năm đến nay đạt khoảng hơn 8 tỷ USD, trong đó Hoa Kỳ là thị trường lớn nhất, chiếm 55,6% thị phần; tiếp đến là Nhật Bản, Trung Quốc với 12,6% và 10,4%. Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Ngô Sỹ Hoài cho biết, Việt Nam đã trở thành một trong các trung tâm hàng đầu cung ứng sản phẩm từ gỗ, trong đó gỗ nội, ngoại thất chỉ xếp thứ hai sau Trung Quốc.

Điều này đồng nghĩa với nguy cơ bị điều tra áp các loại thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và chống lẩn tránh thuế ngày càng gia tăng khiến sản phẩm có thể chịu mức thuế cao hơn, giảm sức cạnh tranh, khó duy trì thị phần. Chỉ riêng năm 2024, có tới 32 vụ việc liên quan đến phòng vệ thương mại từ 12 thị trường đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Chi hội gỗ dán Việt Nam hiện có hơn 50 thành viên sản xuất và xuất khẩu đi nhiều thị trường như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Ấn Độ. Trước đây, gỗ dán bị điều tra phòng vệ thương mại từ Hàn Quốc, thuế chống bán phá giá từ Hoa Kỳ nhưng các doanh nghiệp vẫn xuất khẩu theo đơn của khách hàng do đã chuẩn bị đầy đủ hồ sơ chứng minh nguồn gốc, quy trình sản xuất, giá thành sản phẩm.

Chi hội trưởng Chi hội gỗ dán, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Kẻ Gỗ Trịnh Xuân Dương cho biết, ngành gỗ dán chủ yếu vướng phải điều tra chống bán phá giá và điều tra chống trợ cấp mà hiện nay sản phẩm gỗ dán đều dùng nguyên liệu từ rừng trồng trong nước, thu hoạch sau 5 năm trồng; nhân công thấp cho nên khi có điều tra chống bán phá giá, các doanh nghiệp gỗ dán có đầy đủ hồ sơ chứng minh giá sản phẩm là phù hợp. Ngay khi có thông tin điều tra, chi hội kết nối các doanh nghiệp, tư vấn luật sư để chuẩn bị thông tin, trả lời đúng các vấn đề đối tác cần.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp ngành gỗ cần có những phương án chuẩn bị kỹ lưỡng, nhân rộng cấp mã số vùng trồng rừng trong nước, tuân thủ quy định về xuất xứ đối với nguyên liệu gỗ. Nghiên cứu thay đổi cấu trúc nguyên vật liệu, sản xuất, tăng cường sản xuất sản phẩm sử dụng nguyên liệu gỗ rừng trồng trong nước, giảm đến mức thấp nhất việc phụ thuộc nguyên vật liệu, bán thành phẩm từ nước ngoài; tăng cường quản lý, lưu trữ chứng từ về nguồn gốc, xuất xứ nguyên liệu, minh bạch thông tin.

Ông Ngô Sỹ Hoài cho rằng: “Doanh nghiệp cần thúc đẩy gia tăng thị phần xuất khẩu, mở rộng thị trường; tăng cường tham gia các hội chợ quốc tế nhằm quảng bá sản phẩm, thương hiệu trực tiếp. Nhật Bản có nhu cầu lớn về gỗ nội thất và không gian sống thân thiện sử dụng vật liệu gỗ; thị trường Hàn Quốc có cự ly vận tải biển gần, rất thuận lợi về logistics nhưng doanh nghiệp gỗ của Việt Nam mới chỉ cung cấp chủ yếu là viên nén gỗ và gỗ dán giá rẻ, hay thị trường EU với 27 quốc gia thành viên, có Hiệp định thương mại tự do EVFTA nhưng sản phẩm gỗ xuất khẩu sang thị trường này mới chỉ chiếm 3,8-4% tổng kim ngạch”.

Nâng cao năng lực phòng vệ thương mại cho doanh nghiệp

Theo xu thế chung, việc sử dụng hàng rào phòng vệ thương mại để bảo vệ hàng hóa nội địa sẽ ngày càng trở nên phổ biến trên thị trường thế giới. Năm 2025, mặt hàng gỗ và lâm sản chịu tác động nhiều hơn các ngành hàng khác do nằm trong diện bị khởi xướng điều tra về tác động của việc nhập khẩu gỗ xẻ đối với an ninh quốc gia Hoa Kỳ. Nhóm sản phẩm thuộc diện này, Việt Nam có khoảng trên dưới 10% tổng kim ngạch xuất khẩu vào Hoa Kỳ. Tăng cường sử dụng nguyên liệu nội địa, đa dạng hóa đầu vào từ các thị trường không bị điều tra phòng vệ thương mại, minh bạch xuất xứ hàng hóa sẽ giúp giảm rủi ro cho các ngành hàng xuất khẩu.

Chính sách thuế quan từ thị trường nhập khẩu là thách thức, đòi hỏi doanh nghiệp ngành gỗ nỗ lực vượt qua khó khăn thông qua việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro, điều tra phòng vệ thương mại, chủ động xây dựng chuỗi giá trị bền vững từ vùng nguyên liệu đến chế biến, phân phối. Hiện doanh nghiệp đang tích cực tiếp cận một số xu hướng điều tra phòng vệ thương mại trong năm 2025 như: các quy định mới nhằm tăng mức thuế; quy định mới về phòng vệ thương mại theo hướng bảo hộ; biện pháp phòng vệ thương mại có phạm vi áp dụng rộng như tự vệ hoặc chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.

Ông Trần Quốc Bảo (Công ty Xuất nhập khẩu Thiên Lộc) cho biết, để bù đắp thiếu hụt thị phần khi bị áp các biện pháp phòng vệ thương mại từ thị trường xuất khẩu, doanh nghiệp đang tính đến phương án chuyển hướng sản xuất phục vụ tiêu dùng thị trường nội địa và tìm kiếm dần các thị trường mới. Đồng thời, nghiên cứu kỹ quy định phòng vệ thương mại từ các thị trường xuất khẩu, nhất là những nước thường xuyên điều tra phòng vệ thương mại.

Chi hội trưởng Chi hội gỗ dán Trịnh Xuân Dương cho rằng, cần xác định phòng vệ thương mại là điều tất nhiên sẽ xảy đến, doanh nghiệp cần phải liên kết, chia sẻ thông tin với nhau, cùng đồng hành ứng phó với phòng vệ thương mại. Bên cạnh đó, phần thiếu nhất của doanh nghiệp là các vấn đề về pháp lý quốc tế, Cục Phòng vệ thương mại, hiệp hội cần hỗ trợ để doanh nghiệp hiểu và có giải pháp phù hợp.

Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) hiện đang phối hợp các ngành, hiệp hội đánh giá tác động từ phòng vệ thương mại; quy trình từ nguồn nguyên liệu đầu vào, vùng nguyên liệu gỗ có chứng chỉ và mã số vùng trồng; ngăn chặn việc khai báo thông tin không chính xác, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp.

Các thị trường nhập khẩu lớn ngày càng yêu cầu khắt khe về truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp, do vậy việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, minh bạch, tuân thủ các quy định về nguồn gốc gỗ hợp pháp sẽ là những điều kiện căn bản để xuất khẩu gỗ bền vững trong thời gian tới.

Doanh nghiệp xuất khẩu gỗ và lâm sản cần chuẩn bị hồ sơ pháp lý chứng minh nguồn gốc hợp pháp của nguyên liệu gỗ được chứng nhận FSC hoặc các nguồn hợp pháp rõ ràng; sẵn sàng chứng minh quy trình sản xuất, vùng nguyên liệu khi bị nghi ngờ lẩn tránh thuế hay bán phá giá.