Đổi mới tư duy lãnh đạo, nâng cao năng lực hoạch định, triển khai chính sách khoa học công nghệ

Chiều 16/8, tại Hà Nội, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ dự và chỉ đạo Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Cùng dự có Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng.

Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, trong nhiệm kỳ 2020-2025, ngành khoa học và công nghệ đã đạt được một số chỉ số chính: Chỉ số đổi mới sáng tạo quốc gia (GII) xếp thứ 44/133 quốc gia và nền kinh tế (năm 2024), tăng 4 bậc so với năm 2022.

Số công bố quốc tế năm 2024 là 22.259, tăng 22,4% so với năm 2020; tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo đạt 38% (năm 2023), tăng 9,5% so với năm 2021 (đạt 28,5%).

Chỉ số hạ tầng chất lượng quốc gia (GQII) xếp hạng 52 (năm 2023), tăng 2 bậc so năm 2020. Tỷ lệ tiêu chuẩn hài hòa quốc tế đạt 63,6% (năm 2024), tăng 3,6% so với năm 2020 (đạt 60%).

Công bố TCVN đạt 14.159 TCVN (năm 2025), tăng 15,22% so với năm 2020. Ban hành QCVN đạt 803 QCVN, tăng 36,79% so với năm 2020. Số đơn đăng ký/số bằng sáng chế đạt 1.226/308 (năm 2024), tăng 20,2%/121,6% so với năm 2020; tổng giá trị gọi vốn của startup đạt 3,45 tỷ USD trong 5 năm.

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam trong giai đoạn vừa qua đã có những bước tiến vượt bậc, giữ vững vị thế nhóm quốc gia có thành tích vượt trội so với mức phát triển suốt 14 năm liên tiếp.

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo đã hình thành khoảng 4.000 doanh nghiệp, trong đó có "kỳ lân" tỷ USD (MoMo, Sky Mavis) và nhiều doanh nghiệp trên 100 triệu USD; hạ tầng hỗ trợ gồm 208 quỹ đầu tư, 84 vườn ươm, 40 tổ chức thúc đẩy kinh doanh và hơn 20 trung tâm hỗ trợ.

Năm 2025, Việt Nam xếp 55 toàn cầu về hệ sinh thái khởi nghiệp, với Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng đều tăng hạng mạnh, thế mạnh tập trung ở fintech, edtech, thương mại điện tử và blockchain.

Thị trường khoa học công nghệ Việt Nam đã dần hình thành và phát triển. Sàn giao dịch công nghệ đã có những bước phát triển ban đầu về số lượng, tuy nhiên, thực tế hoạt động cho thấy bức tranh chung là các sàn giao dịch công nghệ hiện mới chủ yếu dừng lại ở mức hỗ trợ, tư vấn và cung cấp thông tin, chưa thực sự trở thành các trung tâm diễn ra hoạt động mua bán, giao dịch công nghệ sôi động và hiệu quả.

Do đó, cần thiết phải rà soát, đánh giá để xây dựng sàn giao dịch công nghệ quốc gia có khả năng tích hợp, chuẩn hóa và kết nối với các các sàn giao dịch công nghệ địa phương, qua đó tạo lập mạng lưới liên thông từ Trung ương đến địa phương, tăng cường khả năng tiếp cận công nghệ của mọi doanh nghiệp trên cả nước.

Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học công nghệ cho 941 doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực công nghệ được khuyến khích phát triển. Doanh nghiệp khoa học công nghệ đang trở thành đầu tàu đổi mới công nghệ, chuyển hóa kết quả nghiên cứu thành sản phẩm thương mại giá trị cao, đóng góp mạnh mẽ cho tăng trưởng và nâng tầm thương hiệu Việt.

Năm qua, 247 doanh nghiệp đạt tổng doanh thu 21.570 tỷ đồng từ sản phẩm khoa học công nghệ; 192 doanh nghiệp có lợi nhuận trước thuế hơn 20.500 tỷ đồng; tạo hơn 42.600 việc làm chất lượng cao. Hàng trăm doanh nghiệp đã làm chủ công nghệ tiên tiến trong vật liệu mới, công nghệ môi trường, điện tử tự động hóa, công nghệ sinh học,... giảm phụ thuộc nước ngoài và thay thế hàng nhập khẩu.

Khoảng 250 doanh nghiệp chủ động liên kết viện-trường-cơ sở ươm tạo để nâng cấp công nghệ, thương mại hóa nghiên cứu, mở rộng thị trường ra quốc tế (Bình Sơn, MK, Minh Long, Bravo...). Trong dược liệu, sinh học, môi trường, nhiều doanh nghiệp đang giải quyết trực tiếp các vấn đề an sinh, sức khỏe và bền vững tài nguyên…

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, nhìn lại chặng đường 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ và Đại hội Đảng bộ Bộ Thông tin và Truyền thông, về cơ bản, các chỉ tiêu đặt ra đã được hoàn thành và hoàn thành vượt mức.

Khoa học công nghệ đã có sự chuyển dịch quan trọng hướng tới đổi mới sáng tạo. Hạ tầng bưu chính viễn thông đã chuyển dịch sang hạ tầng số và trở thành hạ tầng của nền kinh tế, trở thành hạ tầng chiến lược như hạ tầng điện và giao thông. Ứng dụng công nghệ thông tin đã chuyển dịch thành chuyển đổi số. Ba thay đổi trên đã tạo nền móng cho một giai đoạn phát triển đột phá của đất nước.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, nhiệm kỳ 2025-2030 là nhiệm kỳ đầu tiên của Bộ Khoa học và Công nghệ hợp nhất; nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện toàn diện đổi mới lần hai về khoa học công nghệ và bưu chính viễn thông; nhiệm kỳ đầu tiên bộ ba chiến lược khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về chung một nhà; nhiệm kỳ đầu tiên, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhận sứ mệnh là động lực chính để thực hiện khát vọng Việt Nam đứng dậy trở thành nước phát triển có thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Việc hợp nhất Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Thông tin và Truyền thông là để tạo ra sức mạnh cộng hưởng. Việc hợp nhất hai bộ là để xóa đi ranh giới giữa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ số và hạ tầng số. Việc hợp nhất hai bộ đòi hỏi một cách tiếp cận mới, cách làm mới, và chỉ có như vậy thì việc hợp nhất này mới tạo ra giá trị.

Đại hội đã công bố quyết định của Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ chỉ định Ban Chấp hành, Ban Thường vụ, Bí thư, Phó Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy Bộ Khoa học và Công nghệ nhiệm kỳ 2025-2030.

Theo đó, Ban Chấp hành Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ gồm 30 đồng chí; Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ Khoa học và Công nghệ gồm 8 đồng chí; đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ được chỉ định làm Bí thư Đảng ủy Bộ Khoa học và Công nghệ nhiệm kỳ 2025-2030.

Phát biểu ý kiến chỉ đạo Đại hội, Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính khái quát những thành tựu của Bộ Khoa học và Công nghệ thời gian qua: Thể chế được hoàn thiện; hạ tầng được nâng cấp; chuyển đổi số được thúc đẩy; đổi mới sáng tạo được lan tỏa; Chính phủ số được nâng cấp; kỹ năng số được nâng cao, nhân dân được hưởng thụ; xây dựng Đảng được củng cố và tăng cường; khó khăn được tháo gỡ; niềm tin được thắp sáng.

Thay mặt Đảng bộ Chính phủ, Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính ghi nhận và biểu dương những thành tựu mà Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ đạt được thời gian qua.

Thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế, Thủ tướng nêu rõ, Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới đang tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường.

Với việc ra đời Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Đảng ta xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng vai trò then chốt, là động lực mạnh mẽ để Việt Nam phát triển tăng tốc, bứt phá, bền vững.

Thủ tướng cho rằng, trong lĩnh vực này, phải tích cực tháo gỡ mọi khó khăn, vướng mắc. Tạo sự tiếp cận bình đẳng của các thành phần kinh tế về khoa học công nghệ, khuyến khích tạo phong trào, xu thế đổi mới sáng tạo khắp mọi nơi.

Thủ tướng nhấn mạnh, khát vọng về một Việt Nam phồn vinh, thịnh vượng, hiện đại, hoàn thành 2 mục tiêu 100 năm được hiện thực hóa chỉ bằng con đường duy nhất, bứt phá nhất, nhanh chóng nhất là phải có tư duy đổi mới, bứt phá, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trong đó, khoa học công nghệ là nền tảng, đổi mới sáng tạo là động lực, chuyển đổi số là kết nối, con người là trung tâm, là chủ thể. Chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, ưu tiên để phát triển.

Nguồn lực bắt nguồn tư duy, động lực bắt nguồn từ sự đổi mới, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân; coi trọng trí tuệ, thời gian, quyết đoán kịp thời; quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm, làm việc nào dứt việc đó; có tầm nhìn xa, trông rộng, nghĩ sâu, làm lớn; từ đó mới rút ngắn khoảng cách “theo kịp, tiến cùng và vượt lên” trong tiến trình này.

Quá trình này cũng cần đại đoàn kết, thống nhất toàn dân tộc; có hợp tác quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả; đề cao chủ nghĩa đa phương.

Thủ tướng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ có vị trí đặc biệt quan trọng, tiên phong, gương mẫu, đi đầu trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống, đưa hàm lượng khoa học công nghệ để tăng năng suất lao động; thúc đẩy động lực tăng trưởng mới như kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn…

Trên tinh thần đó, Thủ tướng yêu cầu Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ làm tốt các nhóm nhiệm vụ sau:

Thứ nhất, tập trung làm tốt công tác xây dựng Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của toàn Đảng bộ, nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên; quán triệt 5 nguyên tắc lãnh đạo; 5 phương thức lãnh đạo của Đảng.

Thứ hai, tiếp tục đổi mới tư duy lãnh đạo, nâng cao năng lực hoạch định và triển khai chính sách khoa học công nghệ. Phương châm là lấy dữ liệu làm nền tảng, lấy công nghệ làm công cụ, lấy đổi mới sáng tạo làm động lực, lấy chuyển đổi số làm phương thức, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm. Trọng tâm là sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Đảng ủy Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung ưu tiên mọi nguồn lực để hoàn thiện các dự án luật về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, trong đó có Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Trí tuệ nhân tạo (AI)… trình tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV (dự kiến tháng 10/2025). Thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm.

Thứ ba, khuyến khích đa dạng các nguồn lực đầu tư cho lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đặc biệt là đầu tư tư nhân. Đẩy mạnh phát triển và làm chủ công nghệ chiến lược, công nghệ lõi.

Thứ tư, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, phát triển chính phủ số, kinh tế số, xã hội số hiện đại, công dân số; trong đó, đặc biệt là coi trọng vai trò công dân số, thúc đẩy phong trào “Bình dân học vụ số”. Chú trọng phát triển hạ tầng, khắc phục tình trạng lõm sóng viễn thông và điện ở các khu vực vùng sâu, vùng xa.

Phát triển nguồn nhân lực, có cơ chế khuyến khích thành lập các doanh nghiệp khởi nghiệp; kết hợp nhà trường, nhà nghiên cứu, nhà doanh nghiệp. Triển khai chương trình khuyến khích đào tạo nhân tài, đào tạo 50 nghìn kỹ sư trong lĩnh vực công nghệ cao.

Ưu tiên các sản phẩm công nghệ chiến lược; xây dựng phương án sắp xếp các tổ chức nghiên cứu khoa học công nghệ thành đơn vị mạnh; triển khai đầu tư chia sẻ các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm dùng chung.

Thứ năm, một trong những nhiệm vụ quan trọng của đại hội là tham gia đóng góp ý kiến vào văn kiện Đại hội XIV của Đảng, tham gia ý kiến vào các văn kiện và bầu đoàn đại biểu tham dự Đại hội Đảng bộ Chính phủ lần thứ nhất.

Thủ tướng nêu rõ, ngay sau đại hội, cấp ủy bộ cần khẩn trương tổ chức quán triệt và cụ thể hóa nghị quyết thành chương trình hành động để triển khai thực hiện; đồng thời phân công, giao trách nhiệm cụ thể cho từng cá nhân, đơn vị bảo đảm “6 rõ”: Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thời gian, rõ kết quả, rõ thẩm quyền; kịp thời khen thưởng động viên, nhân rộng những mô hình hay, cách làm tốt, phát huy thuận lợi, khắc phục khó khăn, hoàn thành tốt chỉ tiêu, nhiệm vụ đề ra.

Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số không chỉ là xu thế, mà là “con đường tất yếu” để Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, giàu mạnh.

Với tinh thần đó, Thủ tướng đề nghị Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Mỗi đồng chí trong Ban Chấp hành Đảng bộ khóa mới, mỗi đồng chí lãnh đạo bộ, mỗi đồng chí cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động của Bộ Khoa học và Công nghệ phải là chiến sĩ tiên phong, người dẫn dắt, đi đầu trong việc ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

"Với phương châm Đoàn kết-Kỷ cương-Đột phá-Sáng tạo-Phát triển các đồng chí đã đề ra trong nhiệm kỳ tới, tôi tin tưởng rằng Đảng bộ Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ thực hiện thành công các nội dung mà Nghị quyết Đại hội đã đề ra, cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của của dân tộc", Thủ tướng bày tỏ.