Tăng cường lãnh đạo, quản lý chặt chẽ tài nguyên, khoáng sản

Nhiệm kỳ qua, Quảng Ninh đã triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý tài nguyên khoáng sản, coi đây là nhiệm vụ vừa mang tính chiến lược, vừa phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Các hoạt động quy hoạch, cấp phép, giám sát và phục hồi môi trường được thực hiện gắn kết, hướng tới sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và bền vững nguồn tài nguyên, giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường. Sự thống nhất trong chỉ đạo và phối hợp giữa cấp ủy, chính quyền, doanh nghiệp và người dân đã giúp lĩnh vực này dần đi vào ổn định, đáp ứng nhu cầu phát triển của tỉnh.

Lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện

Nghị quyết Đại hội XV của Đảng bộ tỉnh đã khẳng định rõ mục tiêu: “Đến năm 2030, xây dựng và phát triển Quảng Ninh giàu đẹp, văn minh, hiện đại; trở thành một trong những trung tâm phát triển năng động, toàn diện, trung tâm du lịch quốc tế, trung tâm kinh tế biển, cửa ngõ của Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước; là đô thị phát triển bền vững theo mô hình tăng trưởng xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu”.

Để cụ thể hóa mục tiêu đó, ngày 26/9/2022, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TU “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh nguồn nước giai đoạn 2022-2030”. Đây là bước đi quan trọng nhằm biến những định hướng chiến lược thành hành động cụ thể, gắn liền với yêu cầu phát triển bền vững.

Nghị quyết nhấn mạnh bảo vệ môi trường không chỉ là một phần trong các chủ trương phát triển mà còn là nội dung cốt lõi, gắn bó mật thiết với mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế – xã hội. Đây vừa là mục tiêu, vừa là phương tiện để bảo đảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân; đồng thời góp phần quan trọng vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, giữ vững ổn định chính trị và thúc đẩy hội nhập quốc tế của tỉnh.

Trên cơ sở đó, tỉnh Quảng Ninh đã chủ động ban hành các chủ trương và định hướng chuyên sâu về công tác bảo vệ môi trường. Các biện pháp được lồng ghép chặt chẽ vào chiến lược phát triển KT-XH, hướng đến giải quyết những vấn đề tiềm ẩn như ô nhiễm không khí, nguồn nước, suy giảm chất lượng đất, quản lý chất thải rắn, bảo tồn đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí hậu. Sự lồng ghép này giúp các hoạt động phát triển không tách rời yếu tố môi trường, đảm bảo sự hài hòa giữa tăng trưởng và bảo vệ tài nguyên.

Đồng thời, tỉnh đã xây dựng quy hoạch sử dụng đất và các quy hoạch ngành nhằm ngăn chặn, giảm thiểu suy thoái tài nguyên thiên nhiên, hạn chế nguy cơ ô nhiễm môi trường và nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên. Đặc biệt, tỉnh đang quyết liệt triển khai lộ trình đến hết năm 2025 chấm dứt hoàn toàn việc khai thác, đóng cửa các mỏ đá làm vật liệu xây dựng thông thường để tiến hành hoàn nguyên môi trường. Các sở, ngành được giao nhiệm vụ tham mưu cho UBND tỉnh kiên quyết không cấp phép thăm dò, khai thác mới, không gia hạn đối với các mỏ đá vôi nằm dọc các tuyến đường cao tốc, quốc lộ và tại các khu vực có giá trị cảnh quan ven Vịnh Hạ Long, Vịnh Bái Tử Long.

Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh yêu cầu các cấp ủy, chính quyền và người đứng đầu phải coi bảo vệ, nâng cao chất lượng môi trường là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, gắn với trách nhiệm cá nhân nếu để xảy ra ô nhiễm tại địa bàn, đơn vị quản lý. Công tác bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm nhiên liệu, năng lượng được đưa vào tiêu chí thi đua hằng năm và là căn cứ xét tặng các danh hiệu văn hóa cho cá nhân, tập thể và cộng đồng.

Triển khai Nghị quyết số 10-NQ/TU, các địa phương, đơn vị trong tỉnh đã xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, phân công rõ trách nhiệm cho từng cấp, ngành. Các cấp ủy, chính quyền đã đưa nội dung Nghị quyết vào chương trình công tác trọng tâm hàng năm, lồng ghép trong chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch ngành và địa phương. Sau 3 năm thực hiện Nghị quyết số 10-NQ/TU, Quảng Ninh đã đạt nhiều kết quả nổi bật. Từ năm 2022 đến nay, Quảng Ninh đã thu hút 5 dự án lớn về bảo vệ môi trường với tổng vốn đầu tư hơn 48.000 tỷ đồng từ khu vực tư nhân, đồng thời tiếp nhận nhiều dự án tài trợ quốc tế có ý nghĩa như dự án xử lý nước thải tại khu vực hang Đầu Gỗ, dự án SATREPS về quản lý phế thải xây dựng, hay các sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa. Ngoài ra, cũng trong giai đoạn 2022-2024, tổng ngân sách dành cho sự nghiệp bảo vệ môi trường của tỉnh đạt trên 2.000 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ trung bình 2,37% tổng chi ngân sách địa phương, cao hơn gấp đôi mức quy định tối thiểu của Trung ương.

Tính đến nay, toàn bộ 8 khu công nghiệp và 4 cụm công nghiệp đang hoạt động tại tỉnh đều có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn. Hệ thống quan trắc nước thải tự động cũng được lắp đặt, kết nối dữ liệu trực tuyến với cơ quan quản lý nhà nước để giám sát 24/7. Bên cạnh đó, tỉnh triển khai mạng lưới quan trắc môi trường không khí gồm 62 vị trí định kỳ và 15 điểm tự động, cùng 42 trạm khí thải tự động do doanh nghiệp lắp đặt, góp phần kiểm soát chặt chẽ chất lượng môi trường sống.

Siết chặt công tác quản lý

Để quản lý chặt chẽ hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản, tỉnh Quảng Ninh xác định công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức là nhiệm vụ trọng tâm. Thông qua nhiều hình thức tuyên truyền phù hợp, đã tạo sự đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên và người dân, đồng thời tạo chuyển biến rõ rệt về nhận thức đối với công tác quản lý, khai thác, vận chuyển và kinh doanh tài nguyên khoáng sản, vật liệu xây dựng, đất san nền, vật liệu san lấp trên địa bàn.

Trong khai thác than Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam đã hoàn thiện phương án xử lý bã sàng, đá xít và đất đá lẫn than theo hướng chế biến ngay tại mỏ, tạo ra các sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường. Đồng thời, hoàn tất việc đầu tư các tuyến băng tải, đường sắt chuyên dụng, cầu vượt đường bộ và hệ thống giám sát tự động, bảo đảm quản lý thường xuyên toàn bộ quá trình khai thác, chế biến, vận chuyển và lưu trữ than, qua đó giảm thiểu thất thoát tài nguyên.

Trên các khai trường, các đơn vị của Tập đoàn đã củng cố các trạm kiểm soát, quản lý phương tiện ra vào ranh giới mỏ và vận chuyển than trên khai trường; xây dựng tường bao, chiếu sáng ban đêm và duy trì hoạt động của camera tại khu vực kho than. Với khâu thuê ngoài, các mỏ chịu trách nhiệm quản lý chặt chẽ các phương tiện, thiết bị thuê ngoài, tất cả các xe tham gia vận chuyển đất đều phải lắp thiết bị định vị (GPS) và chỉ thực hiện vận chuyển từ 6h đến 18h hàng ngày. Đồng thời thực hiện đầy đủ thủ tục về môi trường, thực hiện phương án trồng cây phủ xanh nhanh các bãi thải mỏ, góp phần hạn chế rửa trôi đất đá, giảm phát thải bụi, cải thiện nhanh môi trường cảnh quan chung.

Từ năm 2020 đến nay, Đảng ủy Than Quảng Ninh đã thực hiện 4 cuộc kiểm tra, giám sát chuyên đề đối với 11 cơ sở trực thuộc; 17 cuộc kiểm tra, giám sát thường xuyên công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên than, khoáng sản, công tác môi trường đối với 22 lượt đơn vị. Các đơn vị trực thuộc đã thực hiện 25 cuộc kiểm tra, giám sát chuyên đề và 85 cuộc kiểm tra, giám sát thường xuyên; cơ quan chuyên môn, đoàn thể chính trị - xã hội đã thực hiện 955 lượt kiểm tra, giám sát về bảo vệ tài nguyên, ranh giới mỏ, sản phẩm than. Thông qua kết quả tự kiểm tra, giám sát, Đảng ủy Than Quảng Ninh và cấp ủy cơ sở đã xem xét thi hành kỷ luật 46 cán bộ, đảng viên vi phạm trong công tác quản lý tài nguyên than, khoáng sản, sản phẩm than.

Những biện pháp quản lý nghiêm ngặt này không chỉ được triển khai với ngành Than, mà còn được thực hiện đồng bộ đối với các mỏ khoáng sản khác trên địa bàn tỉnh. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có khoảng 61 mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thuộc thẩm quyền cấp phép của UBND tỉnh. Các mỏ này đang được quản lý và giám sát chặt chẽ, bảo đảm nguồn nguyên liệu đầu ra phục vụ ổn định cho các dự án, công trình và nhu cầu xây dựng trong tỉnh. Việc kiểm soát đồng bộ từ khâu cấp phép đến khai thác thực tế đã góp phần duy trì trật tự, kỷ cương trong lĩnh vực này.

Theo Sở NN&MT từ năm 2019 đến hết năm 2023, UBND tỉnh đã cấp tổng cộng 37 giấy phép khai thác khoáng sản. Trong đó, có 29 giấy phép cấp mới, 6 giấy phép được gia hạn và 2 giấy phép chuyển nhượng quyền khai thác. Sau khi được cấp phép, các doanh nghiệp đã hoàn thiện đầy đủ các thủ tục pháp lý, tuân thủ nghiêm các quy định trong giấy phép cũng như pháp luật hiện hành. Hoạt động khai thác đều được công khai thông tin về thời điểm xây dựng cơ bản mỏ, kế hoạch khai thác, giám đốc điều hành; nộp thiết kế mỏ, cắm mốc khu vực khai thác; lập báo cáo đánh giá tác động môi trường và báo cáo định kỳ hoạt động khoáng sản.

Kết quả giám sát cho thấy, các đơn vị được cấp quyền khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng đã tuân thủ đúng công suất, thiết kế và sử dụng công nghệ khai thác gắn với chế biến hợp lý. Đơn cử như đá vôi được nghiền sàng thành nhiều chủng loại đá đáp ứng nhu cầu xây dựng; khai thác sét gắn liền với hoạt động của các nhà máy gạch ngói, thực hiện hoán đổi nguồn nguyên liệu giữa các nhà máy nhằm tiết kiệm và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên. Điều này cho thấy sự gắn kết giữa khai thác và chế biến đã góp phần hạn chế lãng phí, bảo đảm khai thác bền vững.

Song song với quản lý khai thác, công tác thanh tra, kiểm tra cũng được triển khai thường xuyên và quyết liệt. Từ năm 2019 đến nay, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cấp, ngành chức năng tiến hành 84 cuộc kiểm tra đối với hoạt động khai thác, vận chuyển và tiêu thụ khoáng sản làm vật liệu xây dựng. Qua đó, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý 726 vụ với 813 đối tượng vi phạm liên quan đến khai thác, tập kết, vận chuyển than trái phép; khởi tố 3 vụ với 24 bị can; thu giữ hơn 127.138 tấn than, 27.711 tấn sản phẩm ngoài than với tổng trị giá trên 202 tỷ đồng; xử phạt vi phạm hành chính đối với 795 đối tượng, tổng số tiền phạt trên 9 tỷ đồng.

Những kết quả đạt được trong thời gian qua cho thấy, công tác quản lý tài nguyên khoáng sản của Quảng Ninh đã có bước chuyển biến rõ rệt cả về nhận thức và hành động. Sự lãnh đạo toàn diện, quyết liệt của Đảng, cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành, đã đưa hoạt động khai thác vào nền nếp, bảo đảm tuân thủ pháp luật và chú trọng yếu tố bảo vệ môi trường. Đây là nền tảng quan trọng để tỉnh tiếp tục thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế đi đôi với gìn giữ tài nguyên, bảo đảm cho Quảng Ninh phát triển ổn định, bền vững trong những năm tới.