Đi đâu cũng quét QR, có an toàn?

Mã QR đang trở thành công cụ phổ biến trong mọi mặt đời sống, từ thanh toán, giáo dục đến y tế và du lịch. Với tính tiện lợi, chi phí thấp và khả năng số hóa nhanh chóng, QR đang góp phần định hình xã hội hiện đại.

Từ những quán cà phê nhỏ ven đường cho đến siêu thị, ngân hàng, điểm tham quan hay các văn phòng công chứng, mã QR đang ngày càng xuất hiện với mật độ dày đặc trong đời sống hằng ngày.

Nếu vài năm trước mã QR còn là điều mới mẻ, thì nay, việc đưa điện thoại lên quét một mã hình vuông đã trở thành hành động quen thuộc của hàng triệu người Việt. Điều gì khiến một công nghệ tưởng như đơn giản lại nhanh chóng bùng nổ như vậy?

QR là gì?

QR code, viết tắt của Quick Response code (tạm dịch: mã phản hồi nhanh), là một dạng mã vạch hai chiều (2D) được phát minh từ năm 1994 bởi Công ty Denso Wave của Nhật Bản.

Không giống với mã vạch truyền thống chỉ lưu trữ thông tin theo chiều ngang, mã QR có thể mã hóa dữ liệu theo cả chiều ngang và chiều dọc, từ đó lưu trữ nhiều loại thông tin như văn bản, đường dẫn website, dữ liệu thanh toán, thông tin liên hệ, thậm chí cả vị trí địa lý.

Một trong những lý do khiến QR trở thành 'hiện tượng' công nghệ là tính tiện lợi và tốc độ vượt trội. Với một thao tác đơn giản là mở camera điện thoại và quét mã, người dùng có thể thanh toán hóa đơn, truy cập website, kiểm tra sản phẩm, tải ứng dụng, hay đăng ký dịch vụ mà không cần gõ tay hay chờ đợi. Đây là trải nghiệm liền mạch mà rất ít công nghệ khác có thể mang lại.

Tuy nhiên, phải đến khi đại dịch COVID-19 bùng phát, mã QR mới thực sự bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ nhất. Tại Việt Nam, QR đã trở thành công cụ quan trọng trong truy vết dịch bệnh, khai báo y tế, thanh toán không tiếp xúc. Từ những nhà hàng yêu cầu thực khách quét mã để khai báo, cho đến các điểm bán hàng dùng QR để chuyển khoản không chạm, công nghệ này đã nhanh chóng định hình một thói quen mới - ưu tiên sự an toàn, gọn nhẹ và số hóa.

Mã QR không chỉ phổ biến vì dễ sử dụng, mà còn vì chi phí gần như bằng không. Bất kỳ cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp nào cũng có thể tạo mã QR một cách nhanh chóng và miễn phí.

Chúng có thể được in trên bao bì sản phẩm, biển hiệu, tờ rơi, hoặc tích hợp vào các màn hình kỹ thuật số mà không cần đến thiết bị phần cứng chuyên dụng. Đây chính là yếu tố khiến QR trở thành công cụ lý tưởng trong chuyển đổi số, nhất là với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Mã QR khắp nơi, có an toàn?

Ngày nay, mã QR đang hiện diện trên nhiều lĩnh vực. Trong thương mại và thanh toán, các ví điện tử như MoMo, ZaloPay, VNPay… đều tích hợp mã QR để người dùng có thể quét và thanh toán nhanh chóng.

Trong y tế và giáo dục, mã QR được dùng để tra cứu kết quả xét nghiệm, điểm danh lớp học, tải tài liệu hoặc nhận thông báo học tập.

Tại các điểm du lịch, QR giúp du khách tra cứu thông tin, bản đồ, hoặc đánh giá dịch vụ.

Ngay cả trong lĩnh vực truyền thông và marketing, mã QR cũng đang trở thành cầu nối quan trọng để doanh nghiệp tương tác với khách hàng, thông qua các chiến dịch khuyến mãi, khảo sát, hoặc kết nối đến mạng xã hội.

Tuy nhiên, sự phổ biến cũng kéo theo những mặt trái. Một trong những rủi ro lớn nhất là an toàn thông tin. Một mã QR có thể bị làm giả và dẫn người dùng đến trang web lừa đảo, từ đó đánh cắp dữ liệu cá nhân hoặc thông tin tài khoản ngân hàng.

Ngoài ra, việc phụ thuộc quá nhiều vào điện thoại thông minh và kết nối mạng cũng khiến một bộ phận người dân - đặc biệt là người lớn tuổi hoặc ở vùng sâu vùng xa - gặp khó khăn khi tiếp cận công nghệ này.

Bên cạnh đó, tình trạng mỗi đơn vị tự tạo mã QR theo hệ thống riêng biệt cũng khiến trải nghiệm người dùng trở nên phân mảnh và thiếu nhất quán.

Dù vậy, giới chuyên gia đều nhận định mã QR vẫn sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong tương lai gần, nhất là khi xã hội hướng đến mô hình không dùng tiền mặt và quản lý thông tin bằng công nghệ.

Điều quan trọng là các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người dùng cần cùng nhau xây dựng một hệ sinh thái QR an toàn, tiện ích và có tính phổ cập cao hơn. Cần có các quy chuẩn chung để thống nhất cách tạo và sử dụng mã QR, đồng thời nâng cao nhận thức người dùng về bảo mật và các nguy cơ tiềm ẩn.

Từ một công nghệ từng bị xem là 'lạ lẫm' và 'khó hiểu', mã QR giờ đây đã trở thành biểu tượng của quá trình số hóa và đổi mới. Nó không chỉ thay đổi cách chúng ta mua sắm, học tập, khám bệnh hay đi du lịch, mà còn là một phần của cuộc chuyển mình hướng đến xã hội thông minh, linh hoạt và kết nối hơn bao giờ hết.