Đề xuất cho phép vợ chồng, cá nhân tự quyết định thời gian sinh con, số con

Bộ Y tế đề xuất xây dựng Luật Dân số, trong đó cho phép lao động nữ khi sinh con thứ 2 được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng.

Bộ Y tế đã có tờ trình mới gửi Chính phủ đề nghị xây dựng Luật Dân số.

Cho phép vợ chồng, cá nhân quyết định thời gian sinh con, số con, khoảng cách giữa các lần sinh

Tại tờ trình, Bộ Y tế nêu rõ bên cạnh các kết quả đạt được, thực trạng dân số Việt Nam đã phát sinh những vấn đề nghiêm trọng phải kịp thời giải quyết.

Trong đó, mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ (2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) - thấp nhất trong lịch sử.

Đồng thời dự báo sẽ xuống thấp trong các năm tiếp theo. Nếu mức sinh tiếp tục giảm, đến năm 2039 Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm.

Mất cân bằng giới tính khi sinh trở thành thách thức.

Năm 2006, tỉ số giới tính khi sinh ở mức 109,8 bé trai/100 bé gái sinh ra sống - vượt ngưỡng cân bằng tự nhiên (103-107); năm 2015 là 112,8, năm 2024 là 111,4.

Như vậy, tỉ số giới tính khi sinh luôn ở mức cao. Dự báo, nếu tỉ số giới tính khi sinh vẫn giữ nguyên như hiện nay, Việt Nam sẽ dư thừa 1,5 triệu nam giới 15-49 tuổi vào năm 2039 và tăng lên 2,5 triệu vào năm 2059.

Điều đó sẽ dẫn tới nguy cơ phá vỡ cấu trúc gia đình, một bộ phận nam giới sẽ phải kết hôn muộn, không có khả năng kết hôn, gia tăng tình trạng buôn bán phụ nữ, trẻ em gái, mại dâm, bạo hành giới, tội phạm xuyên quốc gia.

Từ đó, Bộ Y tế đề xuất ba chính sách trong đề nghị xây dựng Luật Dân số.

Chính sách thứ nhất, duy trì mức sinh thay thế. Nội dung của chính sách sẽ quy định về điều chỉnh quy mô dân số; kế hoạch hóa gia đình; tuyên truyền và tư vấn về kế hoạch hóa gia đình; cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình; quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc sinh con.

Quy định biện pháp duy trì mức sinh thay thế; dự phòng vô sinh; lồng ghép nội dung về duy trì mức sinh thay thế trong xây dựng, triển khai thực hiện các chiến lược, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh.

Về giải pháp thực hiện chính sách sẽ cho phép cặp vợ chồng, cá nhân quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh (khác với quy định của pháp lệnh dân số).

Quy định biện pháp duy trì mức sinh thay thế.

Định kỳ Chính phủ công bố tình trạng mức sinh để chính quyền địa phương xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp.

Chính quyền địa phương ban hành theo thẩm quyền các chính sách hỗ trợ, khuyến khích về lợi ích vật chất, tinh thần cho các đối tượng thực hiện chính sách để duy trì mức sinh thay thế trên địa bàn, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Trường hợp mức sinh của một số địa phương xuống mức rất thấp, Chính phủ báo cáo, đề xuất với Quốc hội có biện pháp can thiệp kịp thời.

Cho phép lao động nữ khi sinh con thứ hai được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng (sửa đổi quy định tại Bộ luật Lao động; các trường hợp khác áp dụng theo quy định của Bộ luật Lao động hiện hành).

Cho phép phụ nữ sinh đủ hai con ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp được hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội (bổ sung đối tượng này vào điều 76 Luật Nhà ở 2023).

Quy định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc cung cấp cho nam nữ trước khi kết hôn các kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản liên quan trực tiếp đến cuộc sống vợ chồng, chăm sóc, nuôi dạy con...

Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh

Chính sách thứ hai, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên.

Cụ thể, tiếp tục kế thừa quy định nghiêm cấm hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức của pháp lệnh dân số. Định kỳ Chính phủ công bố các tỉnh, thành phố mất cân bằng giới tính khi sinh ở mức rất cao, cao và ở mức cân bằng tự nhiên.

Quy định tăng mức xử phạt vi phạm hành chính về dân số lên mức 100 triệu đồng...

Chính sách thứ ba, nâng cao chất lượng dân số. Cụ thể, nâng cao chất lượng về thể chất ngay từ giai đoạn đầu đời thông qua tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; tầm soát trước sinh và sơ sinh góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực...