Từ cà phê đến công nghệ cao: Xuất khẩu Việt Nam vẽ đường đi giữa "mây mù" kinh tế

Giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định, xuất khẩu của Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng tích cực. Trong đó, máy tính, cà phê, thiết bị điện tử dẫn đầu tăng trưởng.

Theo số liệu mới nhất từ Cục Hải quan, tính đến ngày 15/6, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 198 tỷ USD, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Cùng với đó, Việt Nam tiếp tục xuất siêu gần 5 tỷ USD, cho thấy hiệu quả trong điều hành thương mại, đồng thời khẳng định vai trò trụ đỡ của khu vực xuất khẩu trong tăng trưởng kinh tế.

Xuất khẩu giữ nhịp tăng ổn định, các mặt hàng chủ lực tăng mạnh

Tính đến giữa tháng 6/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 390,91 tỷ USD, tăng 15,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, xuất khẩu đạt 197,88 tỷ USD, tăng 13,7%, còn nhập khẩu đạt 193,03 tỷ USD, tăng 16,9%.

Đáng lưu ý, trong kỳ nửa đầu tháng 6/2025 (1-15/6), tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt gần 35 tỷ USD, giảm 17,6% (tương đương giảm 7,45 tỷ USD) so với nửa cuối tháng 5. Đây là mức giảm mang tính thời điểm, chủ yếu do lượng hàng giao trước đợt nghỉ hè tại châu Âu, Mỹ đã dồn vào tháng 5. Tuy nhiên, tính chung từ đầu năm, đà tăng vẫn tích cực.

Đặc biệt, Việt Nam vẫn duy trì cán cân thương mại ở trạng thái thặng dư, với con số tích cực 4,84 tỷ USD tính đến ngày 15/6/2025.

Bên cạnh đó, dữ liệu cho thấy, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện là nhóm hàng dẫn đầu tăng trưởng, với mức tăng 40,7%, tương đương thêm 12,35 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước. Đây là dấu hiệu cho thấy nhu cầu công nghệ toàn cầu đang phục hồi, đồng thời phản ánh khả năng sản xuất quy mô lớn và linh hoạt của doanh nghiệp Việt Nam.

Máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng tiếp tục giữ vị trí quan trọng, với kim ngạch tăng 15,1%, tương đương 3,17 tỷ USD. Nhóm hàng này góp phần khẳng định nỗ lực của Việt Nam trong việc nâng cao tỷ lệ giá trị gia tăng và phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Một điểm đáng ghi nhận nữa, cà phê là điểm sáng đặc biệt trong nửa đầu năm nay. Kim ngạch xuất khẩu cà phê tăng 62,6%, đạt 1,94 tỷ USD – mức tăng mạnh chưa từng có trong nhiều năm gần đây. Nguyên nhân đến từ việc giá cà phê thế giới tăng cao và nhu cầu tiêu dùng phục hồi tại các thị trường lớn như châu Âu, Hoa Kỳ và Nhật Bản.

"Có thể thấy, kết quả xuất khẩu khả quan trong 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy sức bật và sự thích ứng linh hoạt của nền kinh tế Việt Nam trước nhiều biến động toàn cầu. Với kim ngạch xuất khẩu và nhiều nhóm hàng chủ lực tăng trưởng mạnh, Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng tại châu Á", TS. Nguyễn Minh Phong – chuyên gia kinh tế đánh giá.

Cục Hải quan nhận định, đà tăng trưởng của xuất khẩu thời gian qua đến từ nhiều yếu tố thuận lợi. Trong đó, khối doanh nghiệp FDI tiếp tục phát huy thế mạnh trong lĩnh vực điện tử, máy tính và thiết bị công nghệ cao. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của khối FDI đến giữa tháng 6/2025 đạt 269,81 tỷ USD, tăng 17,8%, chiếm hơn 68% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước.

Bên cạnh đó, việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, RCEP…đã giúp doanh nghiệp Việt gia tăng đơn hàng và mở rộng thị trường, nhất là trong bối cảnh nhu cầu phục hồi chậm từ các nền kinh tế lớn.

Ngoài ra, cải cách thủ tục hải quan, thúc đẩy chuyển đổi số. Hàng loạt cải cách trong công tác kiểm tra chuyên ngành, triển khai hải quan số và thanh toán điện tử đã giúp rút ngắn thời gian thông quan và giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Cần tiếp tục nâng cao nội lực để giữ vững đà tăng

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, dù đạt nhiều kết quả tích cực, hoạt động xuất khẩu vẫn đối mặt với không ít thách thức. Theo TS. Nguyễn Minh Phong, trước tiên phải kể đến giá nguyên liệu và cước vận chuyển tăng cao đang làm giảm biên lợi nhuận của doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong các ngành có giá trị gia tăng thấp như nông sản và thủy sản.

Bên cạnh đó, ông Phong cho rằng, dù mang lại hiệu quả rõ rệt, nhưng tỷ trọng FDI quá lớn cũng làm dấy lên lo ngại về tính bền vững trong dài hạn, khi doanh nghiệp nội địa vẫn chiếm tỷ lệ thấp trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Do đó, theo ông Phong, trong bối cảnh kinh tế thế giới vẫn tiềm ẩn nhiều bất định, để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu ổn định và bền vững, Việt Nam cần đẩy mạnh nâng cao năng lực sản xuất nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp Việt phát triển công nghiệp hỗ trợ, từng bước giảm lệ thuộc vào nguồn cung từ bên ngoài và tăng tỷ lệ nội địa hóa.

Song song với đó cần cải thiện hạ tầng logistics, kết nối vùng sản xuất với cảng biển, sân bay quốc tế một cách thuận tiện, giảm chi phí vận tải - đặc biệt với mặt hàng nông sản và thủy sản; Tiếp tục hoàn thiện hệ thống hải quan thông minh, ứng dụng dữ liệu lớn (big data), trí tuệ nhân tạo (AI) trong kiểm tra, giám sát, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành để giảm thủ tục chồng chéo.

Ngoài ra, nước ta cũng cần nâng cao năng lực dự báo thị trường và cảnh báo rủi ro thương mại cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa các rào cản kỹ thuật, thuế quan từ các đối tác thương mại lớn.

"Để giữ vững đà tăng và tiến tới mục tiêu xuất khẩu bền vững, cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thể chế, hoàn thiện hạ tầng, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số và nâng cao năng lực cạnh tranh nội địa. Khi đó, xuất khẩu không chỉ là động lực tăng trưởng, mà còn là thước đo của một nền kinh tế hội nhập sâu, hiệu quả và minh bạch", ông Phong nhận định./.