Trái dứa Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá, hướng tới mục tiêu tỷ USD

Trong bức tranh xuất khẩu nông sản Việt Nam, dứa đang nổi lên như một mặt hàng có tiềm năng lớn, cả ở dạng tươi lẫn chế biến sâu. Với lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng và nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh trên thế giới, trái dứa Việt Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá, hướng tới mục tiêu tỷ USD.

Dứa Việt Nam hiện diện ở hơn 100 quốc gia

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, tính đến hết tháng 5/2025, dứa Việt Nam đã có mặt tại hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Thị trường lớn nhất là Liên minh châu Âu (EU) với kim ngạch 16,56 triệu USD, chiếm 48% tổng giá trị xuất khẩu, trong đó Liên bang Nga dẫn đầu với 9,4 triệu USD. Thị trường Hoa Kỳ đứng thứ hai với 7,2 triệu USD, chiếm 20,9%.

Ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam – nhận định: "Thị trường dứa toàn cầu đang có 'không gian mênh mông' với xu hướng tiêu dùng mạnh mẽ. Hiện nhiều nơi 'không có hàng để bán' vì nhu cầu quá cao."

Số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, diện tích trồng dứa cả nước hiện khoảng 52.000 ha, trong đó 48.000 ha đã cho thu hoạch, năng suất bình quân đạt 184,1 tạ/ha, sản lượng hơn 860.000 tấn/năm. Mục tiêu đến năm 2030 là đạt 55.000 – 60.000 ha với sản lượng 800.000 – 950.000 tấn. Các tỉnh trọng điểm gồm Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Nam, Tiền Giang, Kiên Giang.

Đáng chú ý, cơ cấu sản xuất đã được điều chỉnh để trồng rải vụ, bảo đảm cung cấp dứa tươi quanh năm, đặc biệt là vụ trái mùa từ tháng 11 đến tháng 3, đáp ứng công suất chế biến và xuất khẩu. Diện tích trái vụ hiện chiếm 30 – 40% tổng diện tích.

Theo nghiên cứu, quy mô thị trường dứa thế giới đạt 28,79 tỷ USD năm 2024 và dự kiến tăng trưởng với tốc độ CAGR 6,33%/năm, lên 39,13 tỷ USD vào 2029. Châu Âu và Bắc Mỹ chiếm tới 50% nhu cầu tiêu thụ, cho thấy dư địa xuất khẩu còn rất lớn. Costa Rica, Indonesia và Philippines hiện là ba quốc gia xuất khẩu dứa hàng đầu thế giới.

Dứa Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh, đặc biệt trong sản phẩm chế biến sâu. Nước dứa cô đặc của DOVECO đã xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia và được đánh giá cao. Khách hàng Nhật Bản sẵn sàng trả 4.000 USD/tấn, cao hơn 1.000 – 1.200 USD so với thị trường EU và Mỹ – minh chứng cho chất lượng và uy tín của dứa Việt.

Những thách thức cần vượt qua

Dù tiềm năng lớn, ngành dứa Việt Nam vẫn đối mặt nhiều hạn chế: bộ giống đơn điệu, thiếu giống năng suất cao và kháng bệnh, vùng nguyên liệu chưa đạt chuẩn, tỷ lệ chế biến còn thấp, thương hiệu quốc gia mờ nhạt. Liên kết sản xuất lỏng lẻo và thị trường tiềm ẩn rủi ro về giá.

ThS Ngô Quốc Tuấn (Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) cho biết, dù đã xuất khẩu sang 122 quốc gia, Việt Nam chưa mở thêm hồ sơ kỹ thuật cho thị trường mới. EU là thị trường có thể tận dụng tốt hơn nhờ Hiệp định EVFTA.

Ông Đặng Phúc Nguyên đề xuất: "Ngành dứa cần chiến lược rõ ràng từ mở rộng vùng nguyên liệu, cải tiến giống, ứng dụng kỹ thuật, đến xây dựng thủy lợi. Nhà nước nên có chính sách tín dụng ưu đãi vì chi phí đầu tư ban đầu cao, khoảng 120 – 130 triệu đồng/ha."

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Nafoods nhấn mạnh vai trò quy hoạch và kiểm soát thị trường, tránh trồng ồ ạt khi giá cao, đồng thời quản lý chặt quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật để không ảnh hưởng đến uy tín chung.

Về giống dứa, hiện Việt Nam trồng ba giống chính: Queen, Cayenne và MD2. Trong đó, MD2 chiếm 50 – 55% thị phần toàn cầu và 70 – 75% thị phần EU nhờ chất lượng vượt trội. Tuy nhiên, ở Việt Nam, MD2 mới chỉ chiếm chưa đến 5% diện tích.

Nguyên nhân là tốc độ nhân giống chậm và chi phí cao. Giống MD2 nhập từ Costa Rica có giá 11.000 đồng/chồi nhưng kích thước nhỏ, gây áp lực vốn cho nông dân. Kỹ thuật nhân giống trong nước, dù có cả nuôi cấy mô và nhân vô tính, vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu mở rộng nhanh.

Ông Đinh Cao Khuê, Chủ tịch HĐQT kiêm TGĐ DOVECO đề xuất quy hoạch vùng trồng tập trung, áp dụng cơ giới hóa, đầu tư công nghệ chế biến sau thu hoạch và áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP để nâng cao giá trị.

PGS.TS Phạm Anh Tuấn (Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch) nhận định, dứa là loại quả dễ hỏng nên cần công nghệ bảo quản và chế biến sâu: dứa đóng hộp, nước ép, mứt, sản phẩm lên men… Đây là cách tăng giá trị xuất khẩu và giảm rủi ro thị trường.

Thực tế, hiệu quả kinh tế của dứa MD2 vượt xa nhiều cây trồng khác. Với 1 ha, chu kỳ 18 tháng có thể thu lợi nhuận hơn 700 triệu đồng, cao hơn gấp nhiều lần so với lúa, sắn hay keo. Dứa có thể trồng quanh năm, không phụ thuộc thời vụ, là lợi thế lớn trong xuất khẩu.

Ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, quy hoạch đến 2030 dự kiến diện tích dứa đạt 60.000 ha. Trước nhu cầu tăng mạnh, cần điều chỉnh quy hoạch, đặc biệt chú trọng thị trường Trung Quốc – nơi có sức tiêu thụ khổng lồ.