Quản lý KOL, KOC: Xu thế tất yếu để mạng xã hội minh bạch hơn

Trong thời đại mà công nghệ và mạng xã hội chi phối mạnh mẽ hành vi tiêu dùng, hai khái niệm KOL (Key Opinion Leader) và KOC (Key Opinion Consumer) có những điểm giao thoa thú vị.

Đôi điều về KOL và KOC

KOL là người có ảnh hưởng lớn trong một lĩnh vực với lượng người theo dõi đông đảo trên mạng xã hội và truyền thông. Họ giúp tăng nhận diện thương hiệu, lan tỏa hình ảnh sản phẩm, tạo niềm tin, thúc đẩy hành vi mua hàng, đặc biệt ở giới trẻ. Nhờ hoạt động đa kênh như Facebook, Instagram, TikTok, YouTube… KOL giúp chiến dịch marketing lan tỏa mạnh, tăng tương tác và hiệu quả truyền thông.

KOC là khách hàng thực sự trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ và chia sẻ cảm nhận tự nhiên, thường ảnh hưởng trong cộng đồng nhỏ, không chuyên nghiệp như KOL. Họ mang lại độ tin cậy cao nhờ tính “người thật - việc thật”, tạo hiệu ứng truyền miệng mạnh mẽ, chi phí thấp nhưng hiệu quả cao.

Như vậy, có thể thấy cả KOL và KOC đều là những nhân tố có ảnh hưởng lớn đến hành vi tiêu dùng và chiến lược marketing hiện đại, đặc biệt là trong ngành hàng tiêu dùng, thời trang, làm đẹp... Tuy nhiên, cả hai hình thức này đều có những hạn chế nhất định.

Những hạn chế của KOL và KOC

Hạn chế đáng kể của KOL nổi tiếng thường yêu cầu mức thù lao cao, chưa kể các chi phí phát sinh khác như sản xuất nội dung, quản lý hợp đồng… Trong khi đó, KOC tuy chi phí thấp hơn, nhưng để tạo ra hiệu ứng lớn, cần hợp tác với số lượng nhiều, dẫn đến chi phí dàn trải tăng.

Một KOL/KOC có nhiều người theo dõi không đồng nghĩa với việc tệp khán giả đó phù hợp với sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp, do đó có thể dẫn đến tạo ra rủi ro không đúng đối tượng mục tiêu và nếu không nghiên cứu kỹ, dễ dẫn đến lãng phí ngân sách.

KOC có lợi thể chân thực hơn, nhưng nếu bị lạm dụng hoặc tạo nội dung thiếu tự nhiên, cũng dễ gây phản cảm. Mặt khác, cả KOL và LOC đều khó kiểm soát nội dung. Đặc biệt với KOL nổi tiếng, doanh nghiệp ít quyền kiểm soát về nội dung, hình ảnh và cách truyền tải thông điệp.

Điều này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực nếu thông điệp bị hiểu sai hoặc không phù hợp với thương hiệu. Một điểm hạn chế nữa là khó đo lường hiệu quả cụ thể.

Vì thế một điểm lưu ý để phát huy hiệu quả KOL/KOC Marketing là xác định mục tiêu rõ ràng: Nhắm tới xây dựng nhận diện thương hiệu, tăng tương tác hay thúc đẩy doanh số? Chọn đúng người - đúng tệp - đúng thời điểm. Không cần người nổi tiếng nhất, mà cần người phù hợp nhất với thương hiệu và tệp khách hàng mục tiêu. Khuyến khích KOL/KOC chia sẻ cảm nhận thực, trải nghiệm thật. Hay nói cách khác là tạo sự tự nhiên trong nội dung.

Đưa KOL, KOC vào khuôn khổ quản lý là cần thiết

Khi cơ quan quản lý Nhà nước đề xuất đưa KOL, KOC vào khuôn khổ quản lý, nhiều ý kiến trái chiều xuất hiện. Trong đó có ý kiến chụp mũ cho rằng, điều này sẽ làm mất đi tính “độc lập” hay “tự do sáng tạo” của họ.

Tuy nhiên, những lo ngại đó là không cần thiết, bởi lẽ chúng ta cần phải hiểu rằng, việc quản lý không đồng nghĩa với bóp nghẹt tự do! Đưa KOL và KOC vào quản lý không phải là để kiểm soát từng nội dung, mà là thiết lập các quy chuẩn nhằm đảm bảo cho KOL và KOC hoạt động đúng mực, trung thực, không gây hại đến cộng đồng hoặc làm nhiễu loạn thông tin. Điều này, ở các nước phát triển như Mỹ, Hàn Quốc, EU... đã và đang thực hiện.

Ở một khía cạnh khác, bản chất của KOL và KOC là “có ảnh hưởng” - nên rất cần có trách nhiệm. Trong xã hội, nhất là xã hội hiện đại, một khi đã là “người có ảnh hưởng”, thì phát ngôn, hành động của họ không còn là chuyện cá nhân nữa. Việc có cơ chế quản lý là cần thiết. Quản lý không chỉ là để “kiểm soát”, mà còn bảo vệ chính KOL và KOC tránh khỏi rủi ro pháp lý và khủng hoảng truyền thông. Chẳng hạn một KOL quảng bá sản phẩm kém chất lượng gây hậu quả sức khỏe cho người tiêu dùng - ai chịu trách nhiệm? Nếu không có cơ chế quản lý rõ ràng, chính KOL có thể phải chịu hậu quả nặng nề.

Đưa KOL, KOC vào quản lý còn tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng. Việc quản lý KOL và KOC giúp thiết lập một “sân chơi” minh bạch. Theo đó, những người làm nghề nghiêm túc, chuyên nghiệp sẽ có lợi thế, còn ai chạy theo chiêu trò, sai lệch thông tin sẽ bị loại bỏ. Điều này thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành Influencer.

Đưa KOL và KOC vào chỉ là để định hướng - chứ không phải “áp đặt” nội dung. Việc định hướng không có nghĩa là yêu cầu KOL chỉ được nói những điều “đúng định hướng”, mà là giúp họ hiểu ranh giới giữa sáng tạo cá nhân và trách nhiệm xã hội, từ đó nâng cao chất lượng nội dung, tránh vi phạm pháp luật hoặc chuẩn mực văn hóa.

Mặt khác, nếu không có quản lý - sẽ để lại hệ lụy lâu dài. Thực tế đã có nhiều vụ việc KOL và KOC tung tin giả, quảng bá sai sự thật, phát ngôn phản cảm, gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội. Nếu không có một khung pháp lý rõ ràng thì hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến người theo dõi mà còn làm mất niềm tin của người dân vào môi trường mạng. Chẳng hạn, một số KOL từng bị phạt vì quảng cáo thực phẩm chức năng sai công dụng. Nhiều người dùng mạng xã hội bị lừa mua hàng do tin vào những lời giới thiệu của KOC “tay ngang”, không rõ nguồn gốc.

Như vậy, có thể nói quản lý KOL và KOC là một xu thế tất yếu để đảm bảo môi trường truyền thông số phát triển lành mạnh, minh bạch và có trách nhiệm. Quản lý không phải để triệt tiêu tự do sáng tạo, mà để bảo vệ cả người ảnh hưởng lẫn người theo dõi, đồng thời nâng cao tính chuyên nghiệp của lĩnh vực này.