Để kinh tế di sản phát huy hiệu quả bền vững

TS Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: “Kinh tế di sản là động lực mới, tạo sự đột phá cho nền kinh tế”.

Hiện nay, phát triển kinh tế di sản dựa trên khai thác các giá trị của di sản văn hóa đang ngày càng được chú trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Thời gian qua, việc phát triển di sản ở nước ta đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng hiệu quả từ kinh tế di sản chưa thật sự khai thác hết tiềm lực của những di sản hiện có. Việc khai thác các di sản văn hóa với tư cách là một nguồn lực phát triển đang trong tình trạng thiếu kiểm soát nghiêm trọng, có di sản bị bỏ sót, cũng có những di sản bị khai thác quá mức. Trong khi đó kinh tế di sản đang được coi là động lực mới, tạo sự đột phá cho nền kinh tế, nâng cao vị thế của địa phương và quốc gia.

Để phát triển kinh tế di sản, chúng ta cần tập trung hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực bảo vệ và quản lý di sản văn hóa theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa cơ quan nhà nước cấp trung ương với chính quyền địa phương; hoàn thiện các tiêu chí, tiêu chuẩn, quy chế nội dung liên quan đến kinh tế di sản; sáng tạo các sản phẩm dịch vụ văn hóa mang tích đặc trưng và bản sắc văn hóa, địa phương, vùng miền trong xã hội hiện đại. Đồng thời, gắn kết di sản văn hóa với phát triển du lịch và kết nối vùng, các địa phương trong phát triển du lịch bền vững theo phương châm “lấy trải nghiệm của khách du lịch làm trung tâm”; đẩy mạnh hợp tác đầu tư của doanh nghiệp để hoàn thiện kết cấu hạ tầng dịch vụ.

Quảng Ninh có nhiều di sản tự nhiên và di sản văn hóa, nhất là di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Vì vậy, tỉnh cần phải lựa chọn hướng phát triển đúng, đúng xu thế, giảm mức độ xung đột giữa các mục tiêu phát triển của tỉnh, nhất là những xung đột, mâu thuẫn ảnh hưởng đến công tác bảo tồn các giá trị di sản. Theo đó, nên giảm dần công nghiệp liên quan khai thác khoáng sản, nuôi trồng thủy sản gây ô nhiễm, tổn hại đến đến giá trị di sản. Đồng thời, thực hiện tốt ý tưởng của Bác Hồ khi đặt tên Quảng Ninh là “bền vững”, lấy phát triển bền vững là hướng đi lâu dài, cương quyết không đánh đổi phát triển nhanh mà ảnh hưởng đến tính bền vững, nhất là bảo tồn di sản thiên nhiên, môi trường, động thực vật quý hiếm của Quảng Ninh.

Quảng Ninh cần giải quyết tốt mối quan hệ giữa bảo tồn và phát huy giá trị kinh tế của di sản, trong đó lấy bảo tồn là cốt lõi, là trung tâm mang tính lâu dài. Phát huy giá trị kinh tế là cần thiết, tạo nguồn lực tài chính cho bảo tồn, nhưng không được ảnh hưởng đến nhiệm vụ bảo tồn di sản. Muốn vậy, cần làm tốt công tác quản trị vùng, quản trị của địa phương một cách có hệ thống, bảo đảm vai trò của quản trị với di sản từ khâu quy hoạch, kế hoạch, lãnh đạo, chỉ đạo trong tổ chức thực hiện; tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả quá trình tổ chức thực hiện. 

Phó Chủ tịch UBND TP Hạ Long Nguyễn Ngọc Sơn: “Hoạch định chủ trương, chính sách phục vụ phát triển kinh tế di sản”.

Kinh tế di sản phụ thuộc vào nguồn tài nguyên là hệ thống di sản thiên nhiên và di sản văn hóa của các địa phương. Nội hàm của nền kinh tế di sản trên địa bàn TP Hạ Long chủ yếu dựa vào giá trị ngoại hạng, nổi bật toàn cầu của Vịnh Hạ Long và những tinh hoa văn hóa quá khứ nhưng hiện hữu trong đời sống đương đại. Thành phố đã có nhiều nỗ lực để tập trung phát huy các giá trị văn hóa, khai thác kinh tế di sản. Tuy nhiên, Hạ Long cũng gặp không ít thách thức giữa đảm bảo sự cân bằng giữa bảo tồn và phát triển; kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ kinh tế di sản chưa đáp ứng được yêu cầu cho sự phát tiển; thiếu hụt nhân lực chất lượng cao…

Hội thảo với nhiều ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đã giúp TP Hạ Long sáng tỏ nhận thức về phát triển kinh tế di sản theo hướng toàn diện và bền vững; góc nhìn mới, hoạch định chủ trương, chính sách thích hợp phục vụ cho phát triển kinh tế di sản, làm giàu thêm các di sản trong bối cảnh hiện nay. Thành phố tập trung phát triển các sản phẩm du lịch kết hợp trải nghiệm văn hóa địa phương (chèo thuyền kayak, thăm làng chài nổi, lễ hội thuyền buồm…); đặt giới hạn số lượng khách tham quan mỗi ngày tại các điểm nhạy cảm về môi trường như các hang động trên Vịnh; ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và quản lý di sản; tạo điều kiện ưu đãi về thuế, đất đai cho các doanh nghiệp đầu tư vào du lịch bền vững…

TS. Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế: "Lấy di sản nuôi di sản".

Khai thác giá trị kinh tế của di sản ở Việt Nam nói chung, Quảng Ninh nói riêng đã tạo ra nguồn thu ngày càng lớn cho ngân sách địa phương và thu nhập cho người lao động trên địa bàn. Thực tiễn cho thấy, những kết quả đó chưa tương xứng với giá trị kinh tế tiềm năng của các di sản. Nguyên nhân căn bản của những hạn chế này là chúng ta đang khai thác giá trị kinh tế của di sản dựa vào truyền thống và kinh nghiệm cố hữu mà chưa hình thành và phát triển được một ngành kinh tế di sản thật sự năng động, hiệu quả.

Ở góc nhìn của kinh tế, tôi cho rằng di sản là đầu vào để tạo ra nguồn lực, tạo ra thu nhập cho người dân và dùng nguồn lực đó để quay trở lại bảo tồn, phát triển di sản, tức là "lấy di sản nuôi di sản". Và kinh tế di sản nên nhận thức trên phương tiện kinh tế học, nghĩa là có đầu tư, doanh thu và lợi nhuận. Kinh tế di sản cũng không được định giá thông thường theo thị trường mà phải có cách định giá đặc biệt, vốn đầu tư ban đầu càng lớn, càng lâu dài thì lợi nhuận càng tăng. Quảng Ninh đang có những cách làm, ứng xử rất tốt với phát triển kinh tế di sản. Minh chứng rõ nét, Vịnh Hạ Long đang đứng thứ 2 về lượng du khách (sau phố cổ Hội An, tỉnh Quảng Nam) nhưng lại vượt xa 7 di sản khác về doanh thu từ du lịch. Tôi kỳ vọng Quảng Ninh tiếp tục là hình mẫu của cả nước trong phát triển kinh tế di sản với những bước đi bền vững và nhiều bứt phá hơn nữa.

Ông Vũ Kiên Cường, Trưởng Ban Quản lý Vịnh Hạ Long: "Quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Vịnh Hạ Long theo Công ước Di sản thế giới".

Quảng Ninh luôn xác định Vịnh Hạ Long là báu vật được thiên nhiên ban tặng cho nhân loại, là động lực quan trọng để tỉnh phát triển ngành Du lịch và chuyển đổi mô hình tăng trưởng trong cơ cấu kinh tế từ “nâu” sang “xanh”. Trong quá trình phát triển, cùng với thành phố thủ phủ Hạ Long, Quảng Ninh luôn lấy Vịnh Hạ Long là trung tâm của các định hướng, xuyên suốt trong các chính sách, chiến lược và quy hoạch. Từ đó, định hướng xây dựng, phát triển thành phố Hạ Long trở thành đô thị dịch vụ, du lịch văn minh... gắn kết giữa bảo tồn và phát triển bền vững Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long.

Bám sát tinh thần của Công ước Di sản thế giới, Quảng Ninh luôn nỗ lực và trách nhiệm trong việc triển khai thực hiện các giải pháp để quản lý, bảo vệ hiệu quả tính toàn vẹn và phát huy bền vững khu di sản. Qua đó, xây dựng và không ngừng hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý tổng hợp nhằm bảo vệ, bảo tồn và phát huy các giá trị nổi bật toàn cầu của di sản; tăng cường nguồn lực để triển khai các hoạt động khảo sát, nghiên cứu nhằm bổ sung dữ liệu khoa học về các giá trị của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, là cơ sở đưa ra các giải pháp quản lý, bảo vệ di sản.

Tỉnh chú trọng quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường di sản theo hướng xanh, bền vững thông qua việc giảm thiểu tác động từ các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội trên và ven bờ Vịnh đến tài nguyên, môi trường di sản; quản lý chặt chẽ các hoạt động kinh tế - xã hội trên Vvịnh Hạ Long. Đồng thời, chú trọng quản lý, nâng cao chất lượng dịch vụ, sản phẩm du lịch và phát triển các sản phẩm mới để tạo sự khác biệt, có tính trải nghiệm; từng bước đổi mới công tác tuyên truyền, giới thiệu về tiềm năng, giá trị của di sản và công tác quảng bá, xúc tiến các hoạt động dịch vụ du lịch Vịnh Hạ Long.