Bốt Hà Lầm

Bên đường phố mỏ Hà Lầm có một cái Bốt hiện nay  đứng không yên. Dưới chân Bốt, người ta lại tiếp tục đào đất mở rộng mặt bằng dùng vào việc tư hữu.

Bốt Hà Lầm là Di tích lịch sử quý giá còn lại ở Vùng mỏ từ những ngày đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Theo tài liệu sử, đúng vào đêm Noel tháng 12 năm 1946, lực lượng của ta (chủ yếu là tự vệ công nhân mỏ) đã tấn công quân địch. Bốt Hà Lầm là một điểm chiến đấu ác liệt. Gần 30 tên Pháp bị tiêu diệt, trong đó có 24 tên sỹ quan. Trong lửa đạn mịt mùng, em Nguyễn Văn Thuộc, người dẫn đường cho quân ta đã anh dũng hy sinh. Sau trận thắng này, ngày 30-12-1946, Đại đội mang tên Hồ Chí Minh - đơn vị bộ đội đầu tiên của Khu mỏ được thành lập, gồm hầu hết là công nhân mỏ và con em của họ. Bốt Hà Lầm đã trở thành nhân chứng lịch sử qua 64 mùa thu Cách mạng.

Ngày 7-7-1946 , giặc Pháp gây ra một tội ác man rợ tại phố Lán Bè (Hòn Gai). Chúng cho phun xăng vào dãy nhà tranh, châm lửa đốt và xả súng khiến 90 người dân vô tội bị giết hại. Tin tàn sát dã man này làm cho cả nước căm phẫn, chia sẻ đau thương. Nhưng đến nay, sự kiện đau thương ấy không có di tích nào ở Lán Bè ghi lại.

Trong giai đoạn Cách mạng 1931-1935, đồng chí Nguyễn Thị Lưu (Phan Thị Khương, chị Cả Khương) bị giặc treo ngược lên cành quéo (cạnh bến phà Bãi Cháy) tra tấn rất dã man. Nay di tích đìu hiu Sở mật thám Pháp (đồi mâm xôi) cạnh nơi chị Cả Khương hy sinh, chúng tra tấn tù đày biết bao chiến sỹ cách mạng, mới được XN 507 san phẳng, bán sang tay cho mấy người kiếm lời hàng chục tỷ đồng. Di tích Bến phà Bãi Cháy anh hùng, nay chỉ còn dấu tích bên phía Hồng Gai - nơi Hăngrivie (tại Bãi Cháy) đánh điện về Bộ thuộc địa chiếm được Vùng mỏ trước một năm tử trận tại Cầu Giấy, nay tìm ở nơi đâu...

Đây chỉ sơ qua vài di tích thời chống Pháp, không kể các di tích thời trước đó, và các di tích lịch sử sau này. Tổ tiên nói: nơi chưa có di tích lịch sử, văn hoá là nơi đất mới. Quảng Ninh là một trong những nôi của người Việt cổ. Nhưng việc bảo tồn, phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hoá chưa tương xứng nên người bốn phương cứ ngỡ rằng Quảng Ninh là vùng đất mới khẩn hoang.

Trước trận chiến thắng Hà Lầm và trước vụ thảm sát Lán Bè 1 năm, toàn thể dân tộc Việt Nam đứng lên làm cách mạng, thoát khỏi ách nô lệ, làm chủ Đất nước, vận mệnh cuộc đời mình, Hồ Chí Minh đọc lời tuyên ngôn khai sinh Đất nước Độc lập. Thế hệ hôm nay kỷ niệm 65 năm ngày khai sinh Đất nước độc lập tự do ấy.

Những nơi liệt oanh của cha ông, nơi còn Bốt Hà Lầm, nơi đìu hiu gió biển, nơi không còn máu của cha ông đã lặn vào đất - Tất cả những nơi ấy là tài sản vô giá mà mỗi chúng ta nặng lòng, nặng trĩu trách nhiệm và tự vấn vì sao?