Lưu giữ tranh trong các bảo tàng

Đưa tranh, tượng của các họa sĩ Quảng Ninh vào bảo tàng, trong đó có cả tranh dân gian của các họa sĩ khuyết danh, sẽ vừa góp phần lưu giữ được tác phẩm vừa phát huy bản sắc văn hóa của vùng đất Quảng Ninh.

Bảo tàng Quảng Ninh đang lưu giữ hơn 100 bản dập tranh dân gian các loại do họa sĩ Lê Vân Hải, nguyên Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL, trao tặng. Đây chủ yếu là tranh được sưu tầm từ các đình, chùa phản ánh nội dung tôn giáo, tín ngưỡng, mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, văn hóa biển Quảng Ninh. Trong đó, độc đáo nhất là bản khắc gỗ ở đình Quỳnh Biểu (Liên Hòa, TX Quảng Yên) bởi tranh không chỉ có linh vật thường thấy mà có cả cảnh chèo thuyền câu cá trên biển.

Đó là tranh dân gian của các hoạ sĩ khuyết danh, còn các tác phẩm mỹ thuật có tác giả thì có những bức, như: "Cuộc đình công năm 1936" của họa sĩ Bùi Đình Lan, các bức tranh “Giành chính quyền ở Hòn Gai”, “Bác Hồ thăm mỏ Đèo Nai” và “Bác Hồ đọc báo Quảng Ninh” của họa sĩ Nguyễn Hoàng, chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng đồng của Kiều Sỹ Khuê, tượng Bác Hồ bằng than đá của một công nhân mỏ tên là Mão ở Cẩm Phả gửi lên Chiến khu tặng Người vào năm 1951, 2 bức phù điêu than của họa sĩ Nguyễn Viết Quang, phiên bản bức thư họa Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ do nhà sử học Dương Trung Quốc trao tặng.

Còn tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, các hoạ sĩ có tranh vẽ về Quảng Ninh được sưu tập ngay từ những năm 60, 70 của thế kỷ XX. Thời kỳ đó, Quảng Ninh đón nhận nhiều họa sĩ xuống thực tế sáng tác, để lại nhiều tác phẩm quý giá, như: “Chân dung người thợ lò” của Trần Văn Cẩn, “Mỏ than Đèo Nai” của Nguyễn Tiến Chung, “Trên tầng than” của Bùi Xuân Phái. Những tác phẩm này đã có mặt trong không gian trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam từ rất sớm, ngay từ khi Bảo tàng vừa thành lập. Đây cũng là những tiền đề, nền móng vững chắc để mỹ thuật Quảng Ninh phát triển mạnh hơn vào những năm sau này.

Sau đó, các hoạ sĩ Quảng Ninh cũng đã có nhiều bức vẽ đóng góp cho bảo tàng. Những tác giả đầu tiên phải kể đến có lẽ là họa sĩ Đặng Đình Liên với bức tranh bột màu vẽ công trường than, xe goòng; Lê Chuyền với “Nắng Hòn Gai” (1961). Những năm sau khi Đặng Đình Liên hy sinh (1972), mỹ thuật Quảng Ninh có đóng góp đều đặn hơn với “Ca mổ dưới hầm” (1973) và “Đường lên bệnh viện tỉnh” (1974) của Trần Ngọc Hải; “Hồng Gai mừng chiến thắng” (1976) và “Ngày hội chiến thắng” (1978) của Lê Vân Hải; “Đường Hà Lầm” (1979) và “Lán trại tuyến biên giới” (1980) của Nguyễn Hoàng; “Đường phố" (1979), “Năm Căn" (1980) của Phạm Phi Châu, “Công trường thủy lợi Yên Lập” (1979) của Vũ Minh Huy; “Băng chuyền than” (1980) của Nguyễn Hữu Viện. Ngô Phương Cúc cũng có hàng loạt bức sơn dầu được trưng bày như: “Phố mỏ” (1973), “Máng than Lộ Phong” (1977), “Công nhân Hà Tu vót chông” (1978).

Sang những năm 80 và sau đó, phong trào mỹ thuật Quảng Ninh còn phát triển mạnh độ chừng 15 năm nữa. Hàng loạt bức vẽ thời đó như: “Phố Bến Đoan” (1983), “Nhà sàng Cửa Ông” (1983) của Phạm Phi Châu; “Xưởng đóng tàu đánh cá Tiên Yên” (1983) của Bùi Đình Lan; “Bắt cua” (1985) và “Chắn đăng” (2000) của Lê Vân Hải; “Thuyền trên vịnh” (1984), “Phố thợ” (1986) và “Nữ công nhân tuyển than” (2000) của Trần Công Phú... đã làm phong phú thêm bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Trong khoảng thời gian 20 năm sau khi nước nhà thống nhất, mỹ thuật Quảng Ninh đã có 85 tác phẩm được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chọn mua để trưng bày. Số lượng tranh đó đã chứng tỏ sức lao động nghệ thuật hăng say, bền bỉ của các họa sĩ Quảng Ninh.

Cũng nhờ tiếp xúc chuyên môn với Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam mà các hoạ sĩ Quảng Ninh trưởng thành hơn trong hoạt động nghệ thuật. Những cuộc trưng bày tranh của bảo tàng về các chủ đề đã mở rộng tầm nhìn tạo hình cho các họa sĩ. Trong các triển lãm mỹ thuật, tính chuyên nghiệp của các họa sĩ tự do đã vượt trội, tạo thành một phong cách độc đáo. Một số hoạ sĩ như: Trần Tuấn Lân, Ngô Văn Túc, Bùi Trọng Hướng, Vũ Tư Khang, Đặng Đình Nguyễn, Nghiêm Vinh, Tùng Lâm, Việt Hùng, Nguyễn Viết Quang, Lê Quảng Cương, Nguyễn Thị Thiền cũng đã tổ chức được những triển lãm tranh cá nhân hoặc triển lãm nhóm.

Tuy nhiên, có một thực tế đáng buồn, thời gian gần đây, các tác phẩm mỹ thuật Quảng Ninh được Bảo tàng lựa chọn ít dần. Theo họa sĩ Trần Công Phú, có nhiều nguyên nhân lý giải vấn đề này. Đầu tiên cũng do các họa sĩ tỉnh nhà ít tác phẩm hay, có chất lượng cao. Bù lại, một số tác phẩm mỹ thuật của Quảng Ninh hiện đã được lưu tại các bảo tàng tư nhân, các bộ sưu tập của hội và được du khách nước ngoài mua về trưng bày. Như thế, không phải tất cả những tác phẩm mỹ thuật có giá trị của Quảng Ninh đều được trưng bày, bảo quản tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Vì lý do đó, thiết nghĩ Quảng Ninh cần một không gian lưu giữ các tác phẩm mỹ thuật, giống như ý kiến của họa sĩ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, lúc sinh thời: “Quảng Ninh, nơi rất phát triển về du lịch nên đưa vào kế hoạch xây dựng một Bảo tàng Mỹ thuật hoặc là một không gian mỹ thuật tại Bảo tàng Quảng Ninh”.