Đề xuất bỏ hình phạt tử hình với tội danh tham ô tài sản và nhận hối lộ

Chính phủ có tờ trình đề xuất dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 8/18 tội danh.

Sáng 20/5, tiếp tục Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

Một trong những đề xuất sửa đổi là dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.

Cụ thể, 8 tội danh có khung hình phạt tử hình của Bộ luật Hình sự hiện hành dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Tội phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421); Tội gián điệp (Điều 110); Tội vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250), Tội tham ô tài sản (Điều 353), Tội nhận hối lộ (Điều 354).

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang nêu rõ sau hơn 8 năm thi hành, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã bộc lộ nhiều vướng mắc.

Trong số đó, các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập; một số quy định chưa phù hợp với tình hình kinh tế-xã hội và thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Bên cạnh đó, một số quy định về hình phạt tù, phạt tiền chưa đảm bảo tính răn đe, nhất là đối với các loại tội phạm đang có nhiều diễn biến phức tạp, gây bức xúc như tội phạm ma túy, môi trường, hàng giả, vệ sinh an toàn thực phẩm… Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự là yêu cầu cấp thiết, khách quan.

Về nội dung sửa đổi liên quan đến hình phạt tử hình, ngoài dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành, dự thảo luật cũng bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS.

Tại tờ trình, Chính phủ nhận định các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập. Cụ thể, các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng (khung hình phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình). Điều này dẫn đến việc xác định căn cứ để áp dụng hình phạt tử hình còn gặp khó khăn trên thực tế.

Cùng với đó, hiện việc áp dụng khung hình phạt tù chung thân hoặc tử hình còn bất cập. Trong nhiều trường hợp, căn cứ tính chất, mức độ và hậu quả gây ra, nếu phạt tù chung thân thì quá nhẹ, không đảm bảo tính răn đe, tuy nhiên, nếu phạt tử hình lại quá nặng, không phù hợp với quan điểm của Đảng và Nhà nước về hạn chế áp dụng và thi hành hình phạt tử hình.

Ngoài ra, Bộ luật Hình sự hiện hành quy định còn 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình. Tuy nhiên, thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình; đồng thời, thực tiễn thời gian qua Tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này.

Chẳng hạn, tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh...; hoặc ít áp dụng như tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ.

Chính phủ cho rằng đối với những tội này, để thu hẹp hình phạt tử hình thì cần bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án vẫn bảo đảm cách ly vĩnh viễn người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội, vẫn đáp ứng được yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm.

Ngoài ra, quy định về hình phạt tử hình hiện nay chưa phù hợp với quan điểm chỉ đạo mới của Đảng, công tác cải cách tư pháp về thu hẹp hình phạt tử hình, thực tiễn áp dụng hình phạt tử hình và hợp tác quốc tế về phòng, chống tội phạm.

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất tán thành việc bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 8 tội danh có khung hình phạt tử hình như đề xuất của Chính phủ.

Loại ý kiến thứ hai tán thành chủ trương tiếp tục xem xét bỏ hình phạt tử hình ở các tội danh còn hình phạt này trong Bộ luật Hình sự.

Tuy nhiên, việc xem xét bỏ hình phạt này ở tội danh nào trong lần sửa đổi, bổ sung này cần cân nhắc kỹ, tránh tác động tới hiệu quả răn đe, phòng ngừa và xử lý tội phạm.

Nhóm ý kiến này đề nghị cân nhắc thận trọng việc bỏ hình phạt tử hình với Tội tham ô, Tội nhận hối lộ, Tội vận chuyển trái phép chất ma túy. Đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra tán thành với loại ý kiến thứ hai - ông Tùng cho hay.

Lần sửa đổi này, Chính phủ còn đề xuất nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền với một số tội danh như tội phạm về môi trường, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh.

Quy định này, theo Chính phủ, để đảm bảo tính răn đe, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, công dân.

Ông Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành việc nâng mức hình phạt tù đối với một số tội phạm về môi trường, về ma túy và vi phạm quy định về an toàn thực phẩm nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Tuy nhiên, Ủy ban này đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo thuyết minh, làm rõ hơn căn cứ để tăng mức hình phạt tù của các tội danh này để tăng tính thuyết phục. Đồng thời, cơ quan thẩm tra yêu cầu rà soát để bảo đảm hình phạt tù tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội tại từng điều luật.

Về nâng mức phạt tiền là hình phạt chính và hình phạt bổ sung tại một số tội danh, cơ quan thẩm tra tán thành với dự thảo Luật về nâng mức phạt tiền là hình phạt chính và hình phạt bổ sung lên gấp 2 lần đối với một số tội danh cụ thể của Chương các tội phạm về môi trường, Chương các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng.

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị tuân thủ nguyên tắc được đề ra trong Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị với các tội danh về kinh tế, môi trường. Theo đó, trường hợp trong cùng một khung hình phạt mà hình phạt chính có cả hình phạt tù và hình phạt tiền thì ưu tiên áp dụng hình phạt tiền.

Cơ quan thẩm tra đề nghị nâng mức phạt tiền là hình phạt chính lên mức phù hợp và người phạm tội phải khắc phục những hậu quả do hành vi của mình gây ra.

Chính phủ đề xuất trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, thông qua dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 9. Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng nhất trí thời điểm Luật dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7 để kịp thời thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật./.