80 năm ngành giáo dục – Từ khát vọng độc lập đến hành trình vươn tới tương lai

Tiếng trống khai trường vang lên trong ngày kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục, gợi nhắc chặng đường gian khó nhưng rực rỡ mà ngành đã đi qua. Trong bài phát biểu, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn tri ân quá khứ, truyền cảm hứng cho hiện tại và kêu gọi toàn ngành bước vào giai đoạn mới với khát vọng vươn tới tầm cao thế giới.

Khắc ghi lời dạy của Bác

Sáng nay 5/9, khi tiếng trống trường đầu tiên vang lên trên khắp mọi miền đất nước, không chỉ một năm học mới được bắt đầu. Đó là thời khắc cả dân tộc cùng nhìn về quá khứ, cùng cảm nhận rõ rệt sự nối dài của một hành trình 80 năm – hành trình mà giáo dục đã góp phần định hình vận mệnh đất nước.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn gọi đây là “một hoạt động giáo dục đặc biệt nhiều ý nghĩa”, khi lễ khai giảng năm nay không chỉ diễn ra ở từng sân trường, mà được kết nối trực tuyến, truyền hình trực tiếp, để hàng triệu con người cùng một nhịp thở, một cảm xúc. Ông nhấn mạnh: đây không chỉ là một nghi thức thường niên, mà là dịp để nhắc nhớ về sứ mệnh của giáo dục – sứ mệnh đã gắn liền với tương lai của quốc gia ngay từ ngày đầu lập nước.

Bộ trưởng dẫn dắt người nghe trở lại năm 1945. Chỉ vài ngày sau khi Tuyên ngôn độc lập vang lên tại Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bức thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam mới. “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.

Nhắc lại câu nói ấy, Bộ trưởng không chỉ gợi lên niềm tự hào mà còn khơi dậy ý thức trách nhiệm: học tập chưa bao giờ là việc riêng của học trò, mà là công việc chung của cả dân tộc. Ngày 5/9 từ đó trở thành ngày hội toàn dân đưa trẻ đến trường – một truyền thống mà 80 năm qua vẫn được gìn giữ như một nét đẹp văn hóa.

80 năm – Một kỳ tích viết bằng gian khổ

Bộ trưởng dành nhiều thời gian để nhìn lại chặng đường đã qua. Từ Bộ Quốc gia Giáo dục của Chính phủ lâm thời, đến Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) ngày nay, ngành giáo dục đã trải qua 3 lần cải cách giáo dục lớn, 2 lần đổi mới mang tính cách mạng. Mỗi giai đoạn đều để lại dấu ấn sâu đậm: từ việc xóa nạn mù chữ, mở rộng phổ cập, đến đổi mới chương trình, phương pháp dạy học, từng bước hội nhập quốc tế.

Bối cảnh khởi đầu thật khắc nghiệt: đất nước 95% dân mù chữ, chiến tranh triền miên, điều kiện kinh tế nghèo nàn. Nhưng ngành giáo dục vẫn kiên cường. Giữa bom đạn, thầy cô vẫn bám lớp, trò vẫn đến trường, nhiều lớp học dựng tạm dưới hầm, bên bờ ruộng, nhưng ánh mắt học trò vẫn sáng.

Và hôm nay, bức tranh đã khác: hơn 52.000 trường học phủ khắp mọi miền, đủ chỗ học cho 26 triệu học sinh; 65% trường phổ thông đạt chuẩn; lực lượng 1,6 triệu nhà giáo được đào tạo bài bản. Chất lượng giáo dục phổ thông nâng cao rõ rệt, nhiều năm liền Việt Nam nằm trong nhóm 10 nước dẫn đầu các kỳ thi Olympic quốc tế. 243 trường đại học và hơn 800 trường cao đẳng, trung cấp nghề đào tạo gần như toàn bộ các ngành nghề mà xã hội cần, một số ngành đã vươn tầm khu vực và thế giới.

Bộ trưởng gọi đó là “một thành tựu hết sức to lớn và rất đỗi tự hào, nếu không muốn nói là một kỳ tích”. Và kỳ tích ấy không chỉ được đo bằng con số, mà được đo bằng sự bền bỉ, hy sinh, tận tụy. “Không có tấm bia nào ghi tạc hết được sự hy sinh cống hiến, công sức, trí tuệ và tình cảm của hàng triệu nhà giáo đã dành cho các thế hệ học trò”.

Tri ân những người đưa đò

Không quên quá khứ, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn dành những lời tri ân sâu lắng đến các thế hệ đi trước: từ sự quan tâm lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, sự chăm lo của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể, đến những người thầy tận tụy ở khắp mọi miền đất nước. Họ là những người bền bỉ giữ lửa tri thức trong những năm tháng khó khăn nhất, là những “người đưa đò” thầm lặng chở bao thế hệ học trò cập bến tương lai.

Ông cảm ơn truyền thống hiếu học cha ông để lại, một truyền thống đã trở thành sức mạnh tinh thần của dân tộc, giúp người Việt giữ được niềm tin vào tri thức ngay cả khi đất nước còn trong khói lửa. Ông nhắc đến sự nỗ lực không ngừng của bao thế hệ học trò, từ lớp bình dân học vụ thuở đầu đến những nhà khoa học, kỹ sư, bác sĩ hôm nay đang miệt mài đóng góp trí tuệ cho sự phát triển đất nước.

Bộ trưởng nhấn mạnh rằng tinh thần ấy cần được nối dài bằng hành động. Ông gọi đây là thời khắc “tự soi, tự sửa”, là lúc toàn ngành phải nhìn lại chính mình, nhận diện những gì còn hạn chế, dám thay đổi để vươn lên. “Đất nước ta đang đứng trước vận hội lịch sử để phát triển bứt phá, yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đặt ra rất cấp bách, đòi hỏi phải phát triển mạnh mẽ giáo dục và đào tạo”.

Nghị quyết 71 – Cú hích lịch sử

Điểm nhấn của bài phát biểu là Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị. Theo Bộ trưởng, đây là lần đầu tiên giáo dục được đặt vào trung tâm tư duy quản trị quốc gia, với mục tiêu đầy khát vọng: đến năm 2045, Việt Nam sẽ có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng, chất lượng, đứng trong nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới.

Không chỉ nêu mục tiêu, Bộ trưởng nhấn mạnh tinh thần hành động ngay: triển khai học tập, quán triệt Nghị quyết trong toàn ngành; rà soát, tự soi, tự sửa những hạn chế; thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo thành luật; trình Quốc hội 3 dự luật lớn; xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục; hoàn thành đánh giá toàn diện chương trình giáo dục phổ thông 2018; đổi mới sách giáo khoa, phát triển sách giáo khoa điện tử; ban hành chương trình mầm non mới; đẩy nhanh xây dựng trường nội trú, bán trú ở các xã biên giới; tái cấu trúc hệ thống đại học – giảm số lượng nhưng nâng chất lượng; xây dựng quỹ học bổng quốc gia, chính sách hỗ trợ người học; thúc đẩy chiến lược AI trong giáo dục, chuyển đổi số, phát triển trường học thông minh, kết nối cơ sở dữ liệu học tập suốt đời ngay từ năm 2026.

Đó là một chương trình hành động dày đặc, cho thấy quyết tâm đưa giáo dục bứt phá, không để lỡ cơ hội vàng của dân tộc.

Lời hiệu triệu và niềm tin

Bộ trưởng kết thúc bài phát biểu bằng lời kêu gọi đầy cảm hứng: “Con đường phía trước rất dài, gánh mang trên vai rất nặng, mong toàn thể các thầy cô giáo, cán bộ, nhân viên giáo dục và các em học sinh, sinh viên… hành động nhanh và mạnh mẽ hơn nữa để vượt qua các giới hạn của chính mình, tận dụng mọi cơ hội và điều kiện, hoàn thành sứ mệnh vẻ vang mới”.

Ngay sau đó, ông trân trọng tuyên bố khai giảng năm học 2025 – 2026. Lời tuyên bố ngắn gọn nhưng đầy khí thế, khép lại một buổi lễ trang trọng và mở ra một năm học mới với nhiều kỳ vọng. Không khí khai trường lan tỏa khắp mọi miền, tiếp thêm động lực để thầy và trò bước vào chặng đường phía trước với tinh thần đổi mới, sáng tạo và niềm tin vững chắc vào tương lai giáo dục Việt Nam.